Truyền hình Đức: Các công ty môi giới 'chặt chém' và thực trạng du học sinh Việt Nam bị bóc lột tại Đức

Nhiều người trẻ Việt Nam phải gánh khoản nợ khổng lồ khi đóng hàng nghìn euro phí môi giới để sang Đức học nghề, trong khi trình độ tiếng Đức còn hạn chế. Các cơ quan chức năng Đức đang nỗ lực kiểm soát các công ty môi giới mờ ám và cải thiện điều kiện cho những người trẻ này.

Hiện tại, có khoảng 16.000 thanh niên Việt Nam đang theo học nghề tại Đức, trong đó có khoảng 2.000 người đang sinh sống và học tập tại Berlin, và con số này có xu hướng tiếp tục tăng.

Chỉ riêng năm ngoái, đã có khoảng 4.000 thực tập sinh mới đến Đức.

Phần lớn họ nhập cảnh thông qua các công ty môi giới tư nhân tại Việt Nam, những đơn vị thường đưa ra lời hứa hẹn về một công việc hấp dẫn tại Đức để thu hút ứng viên.

Tuy nhiên, theo các phân tích từ đơn vị điều tra của rbb24, các công ty này lại yêu cầu mức phí lên tới 20.000 euro cho các dịch vụ như môi giới, hợp đồng đào tạo, chứng chỉ tiếng Đức và thị thực. Đây là một khoản tiền khổng lồ đối với thu nhập trung bình ở Việt Nam.

Hậu quả là nhiều người nộp đơn đã phải đối mặt với một khoản nợ chồng chất. Chuyên gia về di cư Mimi Vu nhận định đây là một "thị trường mờ ám", nơi các nhà môi giới tư nhân có thể là một phần của các mạng lưới tội phạm có tổ chức quốc tế.

Khó khăn trong việc kiểm soát ở nước ngoài

Hiện tại, các công ty môi giới hoạt động tại Việt Nam vẫn chưa chịu sự kiểm soát nào. Bộ Lao động và Xã hội Liên bang Đức giải thích rằng luật pháp Đức về môi giới lao động tư nhân chỉ áp dụng cho các công ty có trụ sở tại Đức.

Do đó, luật pháp này "không áp dụng cho các công ty môi giới tư nhân có trụ sở độc quyền tại Việt Nam". Vì lý do này, Bộ Lao động cho biết họ đang trao đổi với Việt Nam và "hiện đang xem xét các phương án nhằm tăng cường sự minh bạch trong lĩnh vực môi giới lao động tư nhân có liên quan đến nước ngoài".

Sven Meyer, phát ngôn viên về lao động và đào tạo của Đảng Dân chủ Xã hội (SPD) tại Nghị viện Berlin, kêu gọi các biện pháp mạnh mẽ hơn ở cấp liên bang. Ông nhấn mạnh sự cần thiết của việc quy định các cơ quan và cấu trúc tuyển dụng.

Theo quan điểm của ông, việc yêu cầu đăng ký kinh doanh đối với các công ty môi giới là một bước quan trọng. Chỉ khi đó, nhà nước "mới thực sự có khả năng hành động hiệu quả, kiểm soát và xử lý hình sự".

Hoạt động tự do tại các doanh nghiệp

Các công ty môi giới tại Việt Nam sẽ giới thiệu ứng viên tiềm năng cho các doanh nghiệp tại Đức. Tuy nhiên, tại đây cũng thiếu các tiêu chuẩn ràng buộc cho sự hợp tác này.

Cơ quan Điều phối Lao động, Xã hội, Bình đẳng, Hội nhập, Đa dạng và Chống phân biệt đối xử của Berlin nhấn mạnh rằng việc ký kết hợp đồng thuộc trách nhiệm của bản thân các doanh nghiệp và tuân theo nguyên tắc tự do hợp đồng. Để "đảm bảo việc tuyển dụng công bằng", cơ quan này sẽ hoan nghênh nếu "giới kinh doanh đưa ra các cam kết tự nguyện và chủ động thực hiện các sáng kiến".

Chứng chỉ tiếng Đức thiếu ý nghĩa?

Tại trường Brillat-Savarin ở Berlin, một trong những cơ sở đào tạo lớn nhất trong ngành dịch vụ ăn uống, hiện có khoảng 700 trong số 5.000 thực tập sinh đến từ Việt Nam.

Về lý thuyết, điều này có thể góp phần giảm bớt áp lực cho thị trường lao động. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều người dù có chứng chỉ tiếng Đức B1 vẫn thiếu kỹ năng để theo kịp bài giảng. Một trong những nguyên nhân là sự tồn tại của các chứng chỉ giả mạo. Cách đây một năm, truyền thông Việt Nam đã đưa tin về những bất thường trong các kỳ thi tiếng Đức. Viện Goethe cũng cảnh báo về các tài liệu giả mạo.

Điều này không chỉ đẩy giáo viên hướng dẫn cho thực tập sinh tại Đức đến giới hạn, mà còn dẫn đến nguy cơ bóc lột cao đối với các thực tập sinh Việt Nam. Văn phòng Cảnh sát Hình sự Liên bang đã xác nhận có thông tin về những trường hợp này.

Cơ quan Giáo dục, Thanh thiếu niên và Gia đình của Berlin cho biết họ đang nghiêm túc tiếp nhận các vấn đề. Kể từ năm 2022, cơ quan này đã hỗ trợ, trong đó có Trung tâm Giáo dục Phổ thông về Dịch vụ Ăn uống, các khóa học tiếng Đức chuyên ngành miễn phí để giữ chân thực tập sinh trong quá trình đào tạo. Cơ sở là bài kiểm tra ngôn ngữ vào đầu năm học để "phát hiện sự khác biệt giữa các chứng chỉ được nộp và kiến thức ngôn ngữ thực tế" và có thể hỗ trợ có mục tiêu.

Cơ quan này thường xuyên đề cập đến "tình hình rất bấp bênh ở một số khía cạnh" trong các cuộc trao đổi với công đoàn cũng như trong các ủy ban và hội nghị. Các dịch vụ tư vấn đã có sẵn, ví dụ như thông qua Trung tâm Chào mừng của Cơ quan Điều phối. Từ năm 2026, các dự án bổ sung sẽ được tài trợ, hướng tới những người có nguy cơ bị bóc lột lao động, bao gồm cả những người nhập cư trẻ tuổi từ Việt Nam trong hoặc sau quá trình đào tạo.

Tuy nhiên, chính trị gia SPD Sven Meyer cho rằng các dịch vụ hỗ trợ là chưa đủ. "Hơn nữa, chúng ta khó tiếp cận được những người bị ảnh hưởng bằng các dịch vụ này và quy mô của vấn đề ngày càng gia tăng."

Mặc dù vấn đề này đặc biệt được biết đến với các thực tập sinh Việt Nam, nhưng không có hệ thống thu thập dữ liệu nào. Việc bỏ ngang chương trình đào tạo không được ghi nhận theo quốc tịch tại các trường học ở Berlin. Do đó, quy mô thực tế của vấn đề rất khó để định lượng.

Nhiều thẩm quyền, ít hiệu quả

Một rào cản lớn vẫn là sự phân tán về thẩm quyền. Nhiều cơ quan khác nhau tham gia, nhưng không cơ quan nào có đủ thẩm quyền can thiệp, ông Meyer cho biết.

Do đó, ông kêu gọi "sự phối hợp và hợp tác mạnh mẽ hơn giữa các cơ quan, trường học và cơ quan quản lý riêng lẻ" với các bên liên quan như công đoàn, đại diện người lao động và các trung tâm tư vấn.

Vào tháng 2, Chính phủ Liên bang đã thông qua Kế hoạch hành động quốc gia chống bóc lột lao động và lao động cưỡng bức. Kế hoạch này, dưới sự chỉ đạo của Bộ Lao động Liên bang, nhằm mục đích ngăn chặn việc làm bóc lột, xử phạt các hành vi vi phạm và hỗ trợ những người bị ảnh hưởng.

Tại Berlin, một Lực lượng Đặc nhiệm liên ngành sẽ được thành lập. Mục tiêu là đảm bảo rằng những người quan tâm từ nước ngoài được tuyển dụng và đào tạo trong điều kiện công bằng và minh bạch.

Chính trị gia SPD Sven Meyer cho biết cần phải có sự tiếp cận tốt hơn với những người bị ảnh hưởng để có thể hỗ trợ họ một cách có mục tiêu.

Ông nói thêm: "Chúng ta cần có cơ sở dữ liệu về các doanh nghiệp đào tạo nào đang tham gia vào việc này." Đồng thời, cần phải hợp tác chặt chẽ hơn với cảnh sát và hải quan, cũng như phát triển các chiến lược để hỗ trợ trường học. Thời điểm Lực lượng Đặc nhiệm tại Berlin bắt đầu hoạt động vẫn chưa được xác định.

Phạm Hương - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

Theo Susett Kleine, rbb/Taggeschau

---