Chính quyền Trump cảnh báo châu Âu đối mặt nguy cơ “xóa sổ văn minh”

Chính quyền Tổng thống Donald Trump công bố chiến lược an ninh quốc gia mới, trong đó cảnh báo châu Âu có nguy cơ bị “xóa sổ về mặt văn minh” nếu không thay đổi đường lối về di cư, bản sắc phương Tây và quốc phòng. Văn kiện dài 33 trang này ngay lập tức vấp phải phản ứng từ nhiều lãnh đạo châu Âu, đặc biệt là từ Berlin.

Chiến lược an ninh mới với trọng tâm là châu Âu

Tài liệu chiến lược an ninh quốc gia mới mô tả tầm nhìn của ông Trump về trật tự thế giới và cách Washington sử dụng sức mạnh quân sự, kinh tế để bảo vệ lợi ích Mỹ. Văn kiện nhấn mạnh châu Âu là trọng tâm, cho rằng nếu các xu hướng hiện tại tiếp diễn, lục địa này có thể trở nên “không thể nhận ra trong vòng 20 năm hoặc ít hơn” và đang đối mặt nguy cơ “xóa sổ văn minh”. 

Chiến lược kêu gọi khôi phục “bản sắc phương Tây”, chống lại ảnh hưởng từ bên ngoài, chấm dứt “di cư ồ ạt” và ưu tiên mạnh hơn cho các mục tiêu nội địa như chống các băng đảng ma túy. Tài liệu lập luận rằng không rõ liệu một số quốc gia châu Âu có duy trì được năng lực kinh tế và quân sự đủ mạnh để tiếp tục là đồng minh đáng tin cậy của Mỹ hay không, nếu không có điều chỉnh chính sách.

Chỉ trích Liên minh châu Âu và ca ngợi các đảng “yêu nước”

Trong phần đánh giá các thể chế siêu quốc gia, chiến lược cáo buộc Liên minh châu Âu và “các tổ chức xuyên quốc gia khác” đang tiến hành những hoạt động làm suy yếu tự do chính trị và chủ quyền quốc gia. Văn kiện cho rằng các chính sách di cư hiện nay đang “gây ra bất hòa”, đồng thời liệt kê thêm các vấn đề như kiểm duyệt tự do ngôn luận, trấn áp đối lập chính trị, tỷ lệ sinh sụt giảm và “đánh mất bản sắc dân tộc và sự tự tin”. 

Ngược lại, tài liệu ca ngợi ảnh hưởng gia tăng của các “đảng phái yêu nước ở châu Âu” và khẳng định Mỹ khuyến khích các đồng minh chính trị tại châu Âu thúc đẩy “sự hồi sinh tinh thần” này. Chiến lược nêu rõ Washington ủng hộ các lực lượng chính trị đề cao chủ quyền quốc gia, phản đối hội nhập sâu hơn và đề xuất siết chặt hơn chính sách di cư. 

Chính quyền Trump trong những năm qua đã xây dựng các kênh liên lạc với đảng AfD tại Đức, một lực lượng được cơ quan tình báo nội địa Đức xếp vào diện cực hữu. Việc Nhà Trắng công khai hoan nghênh “các đảng yêu nước” càng làm dấy lên lo ngại tại Berlin và Brussels về nguy cơ Mỹ can dự sâu hơn vào nội bộ chính trị châu Âu. 

Phản ứng gay gắt từ Berlin và châu Âu

Ngoại trưởng Đức Johann Wadephul khẳng định Mỹ vẫn là đồng minh quan trọng nhất của Berlin trong khuôn khổ NATO, nhưng nhấn mạnh liên minh này tập trung vào các vấn đề an ninh, chứ không phải tổ chức nhằm định hình mô hình xã hội nội bộ của các nước thành viên. Ông nhấn mạnh Đức “không cần những lời khuyên từ bên ngoài” về cách tổ chức xã hội tự do của mình, gián tiếp bác bỏ thông điệp của Washington.

Nhiều nhà hoạch định chính sách tại châu Âu lo ngại việc tài liệu chiến lược đề cập sâu đến các vấn đề như tự do ngôn luận, di cư và bản sắc văn hóa sẽ làm gia tăng căng thẳng chính trị xuyên Đại Tây Dương. Họ cảnh báo rằng cách tiếp cận mang tính đối đầu với các thể chế châu Âu có thể làm suy yếu sự đoàn kết trong NATO trong bối cảnh chiến tranh Nga–Ukraine vẫn chưa có hồi kết. 

Quan hệ với Nga và cuộc chiến Ukraine

Văn kiện chiến lược cho rằng châu Âu đang thiếu “sự tự tin” trong quan hệ với Nga sau cuộc xâm lược toàn diện của Moskva vào Ukraine. Tài liệu nêu rõ việc quản lý mối quan hệ châu Âu–Nga sẽ đòi hỏi sự can dự đáng kể của Mỹ và coi việc chấm dứt xung đột ở Ukraine là lợi ích cốt lõi của Washington.

Chính quyền Trump nhắc lại kế hoạch chấm dứt chiến tranh do Mỹ đề xuất, trong đó phiên bản ban đầu từng kêu gọi Ukraine chuyển giao một phần lãnh thổ cho Nga kiểm soát trên thực tế.

Theo BBC, đặc phái viên của Tổng thống Trump đã trình một bản sửa đổi tại Moskva, trong bối cảnh Tổng thống Nga Vladimir Putin cảnh báo quân Ukraine phải rút khỏi vùng Donbass hoặc đối mặt nguy cơ Nga chiếm khu vực này bằng vũ lực. 

Tái bố trí sức mạnh quân sự và “ưu tiên Tây bán cầu”

Chiến lược an ninh mới nhấn mạnh nhu cầu điều chỉnh lại sự hiện diện quân sự toàn cầu của Mỹ để tập trung vào các mối đe dọa cấp bách trong khu vực Tây bán cầu. Để làm được điều này, Washington muốn rút bớt nguồn lực khỏi các khu vực được đánh giá là ít còn quan trọng đối với an ninh quốc gia Mỹ so với trước đây.

Sự ưu tiên mới thể hiện rõ tại Caribe, nơi quân đội Mỹ tăng cường hiện diện và tiến hành nhiều cuộc không kích chết người nhằm vào các tàu thuyền bị cáo buộc chở ma túy. Chiến lược lưu ý tàu sân bay USS Gerald Ford – được mô tả là tàu chiến lớn nhất thế giới – hiện đang đồn trú tại Caribe cùng nhóm tác chiến hộ tống, qua đó thể hiện hướng tái phân bổ sức mạnh trên biển. 

Ấn định lại chiến lược tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương

Ngoài Tây bán cầu, tài liệu xác định Biển Đông là tuyến hàng hải then chốt đối với kinh tế Mỹ, nhấn mạnh cần “củng cố và tăng cường” hiện diện quân sự của Mỹ tại Tây Thái Bình Dương. Theo chiến lược, Washington sẽ tiếp tục duy trì ưu thế quân sự tại khu vực này để bảo đảm các tuyến thương mại trọng yếu và răn đe đối thủ. 

Mỹ đồng thời kêu gọi Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và Đài Loan tăng chi tiêu quốc phòng, cho rằng việc chia sẻ gánh nặng an ninh là điều kiện để duy trì ổn định khu vực.

Tài liệu xác định “ngăn chặn xung đột quanh Đài Loan, lý tưởng nhất là bằng cách duy trì ưu thế quân sự vượt trội” là một ưu tiên, nhắc lại lập trường phản đối mọi nỗ lực dùng vũ lực để “thống nhất” hòn đảo. 

Tự cường kinh tế và giảm lệ thuộc công nghệ

Chiến lược an ninh quốc gia mới cũng nhấn mạnh yêu cầu xây dựng nền tảng công nghiệp vững mạnh hơn tại Mỹ, giảm phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài. Văn kiện này phù hợp với các bước đi mà chính quyền Trump đã triển khai thời gian qua, như áp thuế diện rộng lên hàng hóa nhập khẩu từ nhiều khu vực trên thế giới. 

Theo Nhà Trắng, việc tái công nghiệp hóa và kiểm soát tốt hơn chuỗi cung ứng chiến lược sẽ giúp Mỹ ít dễ tổn thương trước các cú sốc địa chính trị và cạnh tranh công nghệ.

Chiến lược coi đây là điều kiện quan trọng để duy trì năng lực răn đe quân sự, sức mạnh kinh tế và lợi thế cạnh tranh dài hạn trước các đối thủ lớn. 

Nguyễn Cẩm Chi - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---