Bất lực trước vũ khí rẻ tiền của Nga, NATO phơi bày tử huyệt phòng không

Khoảng 19 chiếc UAV Nga làm bằng gỗ và xốp đã bay vào không phận Ba Lan trong tuần này nhưng chỉ vài chiếc bị bắn hạ bằng các hệ thống vũ khí trị giá hàng triệu USD. Sự việc cho thấy NATO chưa có biện pháp đối phó hiệu quả và tiết kiệm trước loại hình tấn công rẻ tiền nhưng nguy hiểm này, theo Politico.

Các nhà phân tích cảnh báo quân đội NATO sẽ không thể thường xuyên sử dụng máy bay F-35 để đánh chặn UAV giá rẻ. Ảnh Siese Veenstra/Getty Images

Ít nhất 19 UAV đã xâm nhập Ba Lan hôm thứ Tư và được xem như “một phép thử chính trị và quân sự từ Nga”.

Tổng thống Mỹ Donald Trump cho rằng việc máy bay không người lái của Nga xâm nhập không phận Ba Lan có thể là một sai lầm.

"Đó có thể là một sai lầm. Nhưng dù sao đi nữa, tôi không hài lòng về bất cứ điều gì. Nhưng hy vọng rằng mọi chuyện sẽ kết thúc", ông Trump nói hôm 11/9.

Tuy nhiên, Ulrike Franke, chuyên gia tại Hội đồng Đối ngoại châu Âu (ECFR), nhận định rằng dù Ba Lan phát hiện và bắn hạ được một số UAV "nhưng rõ ràng phản ứng của NATO kém hiệu quả hơn nhiều so với Ukraine".

Trong khi Kiev thường tuyên bố chặn được 80–90% UAV Nga, thì NATO lần này chỉ bắn hạ được khoảng 3 chiếc. Vấn đề nằm ở chỗ Nga dùng thiết bị giá rẻ, còn NATO phải phản ứng bằng kho vũ khí đắt đỏ.

“Chẳng lẽ chúng ta sẽ điều F-16 hay F-35 mỗi lần như thế sao? Đó không phải giải pháp bền vững. NATO cần được trang bị hệ thống chống UAV chuyên biệt”, ông Franke nhấn mạnh.

Theo tờ WELT, 5 UAV đã bay theo hướng một căn cứ NATO trước khi bị chặn bởi tiêm kích F-35 của Hà Lan. Trong chiến dịch còn có sự tham gia của máy bay tiếp dầu NATO, máy bay trinh sát Ý và hệ thống phòng không Patriot của Đức. Nói cách khác, hàng tỷ đô la vũ khí đã được triển khai chỉ để đối phó với những chiếc UAV Gerbera – bản sao từ mẫu Shahed của Iran – trị giá khoảng 10.000 USD mỗi chiếc.

Ba Lan sau đó đã viện dẫn Điều 4 của NATO, yêu cầu họp khẩn. Cùng lúc, Ba Lan và Latvia đóng cửa không phận phía đông, NATO cân nhắc thêm “biện pháp phòng thủ”. Anh tuyên bố sẽ tham vấn giới quân sự về việc tăng cường phòng không Ba Lan, trong khi Ukraine cũng đề nghị hỗ trợ.

Khoảng trống phòng thủ

Từ lâu, phòng không đã được coi là lỗ hổng lớn của NATO. EU khuyến khích các nước dùng một phần trong gói vay 150 tỷ euro của chương trình SAFE để tăng cường năng lực này. Tuy nhiên, phần lớn số tiền lại đổ vào các hệ thống vũ khí cực kỳ tốn kém như Patriot hay SAMP/T – vốn không hợp lý khi dùng để chống lại UAV cảm tử giá rẻ.

Thay vào đó, Ukraine phát triển giải pháp rẻ tiền hơn nhiều: UAV đánh chặn do chính họ sản xuất. Kiev mỗi tháng tung ra hàng nghìn chiếc, đủ sức chống lại các đợt tập kích hàng trăm UAV vào ban đêm, với tỷ lệ tiêu diệt vượt trội.

Trong cuộc họp với đại sứ EU ở Brussels hôm thứ Năm, Tổng thư ký NATO Mark Rutte thừa nhận: Liên minh không thể thường xuyên dùng F-35 để chặn UAV. Các nhà ngoại giao cũng nhất trí rằng phản ứng vừa qua bộc lộ sự thiếu sẵn sàng của phương Tây.

Charly Salonius-Pasternak, Giám đốc tổ chức tư vấn Nordic West Office (Phần Lan), nhấn mạnh: “Đã đến lúc điều chỉnh phản ứng. Bài học về cách đối phó với UAV giá rẻ mà không cần dùng tên lửa trị giá hàng triệu euro không phải mới. Câu hỏi là giới chính trị châu Âu đã làm gì với nó?”.

Chạy đua công nghệ

Một số tập đoàn quốc phòng châu Âu đã bắt đầu thích nghi. Tháng 8, Saab (Thụy Điển) giới thiệu tên lửa Nimbrix giá rẻ, thiết kế để tiêu diệt UAV tầm thấp. Cơ quan mua sắm vũ khí Pháp cũng đặt hàng một hệ thống laser chống UAV thử nghiệm từ liên danh MBDA, Safran, Thales và Cilas.

Song các công ty khởi nghiệp sáng tạo – vốn có nhiều tiến bộ – lại khó chen chân vào thị trường quốc phòng châu Âu. “Chúng ta chưa mua những gì họ có thể cung cấp”, Franke nhận xét.

Theo bà, phòng thủ chống UAV đối diện hai thách thức lớn: cần một hệ thống nhiều tầng, kết hợp cả biện pháp điện tử và vũ khí động năng; và phải liên tục bắt kịp vòng xoáy công nghệ khi cả Nga và Ukraine đều liên tục cải tiến UAV.

Ukraine đã chọn cách đó: vừa triển khai biện pháp gây nhiễu điện tử, vừa sản xuất hàng nghìn UAV đánh chặn. Nhờ vậy, dù hứng chịu hàng trăm UAV mỗi đêm, họ vẫn vô hiệu hóa phần lớn số đó.

Trong khi đó, châu Âu còn nặng tính “mua sắm truyền thống” – đặt hàng số lượng nhỏ các hệ thống đắt đỏ. Tướng Thierry Burkhard, cựu Tổng tham mưu trưởng quân đội Pháp, thừa nhận: “Đối với một số thiết bị, có lẽ tốt hơn là mua từng lô 10, 20, hoặc 50 chiếc. Không cần quan tâm tới chính sách hậu mãi bảo dưỡng 20 năm, vì trên chiến trường, một năm sau có thể chúng đã lỗi thời hoặc bị phá hủy".

---