Kế hoạch hòa bình của Trump khiến Tổng thống ukraine Zelensky bất ngờ

Tình hình chính trị nội bộ Ukraine đang trở nên vô cùng căng thẳng khi Tổng thống Zelenskyy phải đối mặt với áp lực nặng nề từ một vụ bê bối tham nhũng nghiêm trọng liên quan đến ngành năng lượng. Bên cạnh đó, chiến trường cũng chứng kiến sự gia tăng áp lực từ phía Nga, trong khi Mỹ lại bất ngờ đưa ra một kế hoạch hòa bình, đặt ra câu hỏi về động cơ và thời điểm thực hiện.

Khủng hoảng nội bộ và áp lực từ bên ngoài

Đối với Tổng thống Zelenskyy, hành trình trở về sau chuyến công du gần đây vào thứ Năm vừa qua không hề dễ dàng. Suốt nhiều tuần, một vụ bê bối tham nhũng liên quan đến lĩnh vực năng lượng đã gây ra những chấn động mạnh mẽ, đẩy nhà lãnh đạo Ukraine vào cuộc khủng hoảng chính trị nội bộ lớn nhất kể từ khi nhậm chức.

Ngay cả trong nội bộ đảng cầm quyền, sự bất mãn và lo ngại cũng đang ngày càng gia tăng.

Về phương diện đối ngoại, một vấn đề mới lại nảy sinh khi Tổng thống Zelenskyy nhận được bản dự thảo kế hoạch hòa bình từ một phái đoàn Mỹ, mang tên Donald Trump. Dù kế hoạch này được đánh giá là không quá khắc nghiệt như nhiều dự đoán ban đầu, nhưng nó vẫn đòi hỏi Ukraine phải chấp nhận những nhượng bộ đáng kể, gây ra không ít tranh cãi và quan ngại.

Tại thủ đô Kyiv, đa số đều tin rằng chính quyền Mỹ đang cố gắng tận dụng tối đa thời điểm hiện tại. Tình hình quân sự phức tạp, cùng với vụ bê bối tham nhũng, đều đang tạo thêm áp lực đáng kể lên Tổng thống Zelenskyy.

Về mặt quân sự, mặc dù Nga có thể chưa đạt được những mục tiêu lớn đã đề ra trong năm 2025, nhưng họ đã kiểm soát phần lớn thành phố Pokrowsk, một trung tâm hậu cần quan trọng tại vùng Donetsk.

Tình hình tại vùng Zaporizhzhia ở miền Nam cũng có diễn biến xấu đi từ góc nhìn của Ukraine trong tuần qua.

Tổng thống Ukraine Zelenskyy đang ở trong một tình thế khó khăn - phần lớn kế hoạch hòa bình của Trump là không thể chấp nhận được. (Ảnh: Kirsty Wigglesworth/Pool AP/dpa)

Những bí mật nào sẽ được phơi bày?

Trong bối cảnh nội bộ, bản thân Tổng thống Zelenskyy dù không bị ảnh hưởng trực tiếp, nhưng sau vụ "Chiến dịch Midas" của Cục Chống tham nhũng Quốc gia (NABU) bị phanh phui, ông đang phải đối mặt với sự chỉ trích gay gắt hơn bao giờ hết.

Câu hỏi lớn được đặt ra tại Kyiv là: những thông tin nào sẽ tiếp tục bị công khai trong những tuần và tháng tới? Việc các bộ trưởng liên quan phải từ chức và áp dụng biện pháp trừng phạt đối với doanh nhân Tymur Minditsch – một nhân vật thân cận với Tổng thống Zelenskyy, được cho là đã chạy trốn sang Israel và điều hành một hệ thống tham nhũng – phần nào đã giúp giảm bớt mức độ nghiêm trọng của cuộc khủng hoảng.

Tuy nhiên, những gì đã được tiết lộ đã đủ để gây chấn động.

Không chỉ có những khoản hối lộ khổng lồ mà các nhà cung cấp của tập đoàn nhà nước Enerhoatom được cho là đã chi cho Minditsch và đồng bọn để duy trì các hợp đồng. Minditsch còn bị cáo buộc đã phân chia các vị trí trong chính phủ từ căn hộ của mình ở khu vực hành chính Kyiv, dù ông không giữ bất kỳ chức vụ chính thức nào trong chính phủ.

Có nhiều cơ sở để tin rằng sẽ còn nhiều vụ việc khác tiếp tục được phơi bày. NABU cho rằng Minditsch cũng có thể đã can thiệp vào ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine.

Theo cơ quan chống tham nhũng, khoảng 40 biệt danh xuất hiện trong "băng ghi âm Minditsch" vẫn chưa được xác định rõ danh tính.

Ai là "Ali Baba"?

Đặc biệt thu hút sự chú ý là biệt danh "Ali Baba". Theo nghị sĩ đối lập Jaroslaw Schelesnjak, người đứng sau biệt danh này có thể là Andrij Jermak – Chánh văn phòng Tổng thống, một trong những nhân vật có quyền lực nhất quốc gia. Ông Jermak có ảnh hưởng lớn đến chính sách đối nội, đối ngoại và, theo một số quan điểm, cả hệ thống tư pháp. Ông cũng từng là đối tượng của những lời chỉ trích về chính sách nhân sự gây tranh cãi, khiến phe đối lập tấn công ông trong nhiều năm. Tuy nhiên, chưa bao giờ yêu cầu ông từ chức lại mạnh mẽ như trong tuần này.

Tổng thống Zelenskyy có thể vẫn trụ vững trước áp lực này, nhưng ngay trong nội bộ đảng của ông, sự bất mãn ngày càng gia tăng. Đầu tuần, có thông tin cho rằng nhiều nhóm trong đảng "Đầy tớ nhân dân" muốn ông Jermak bị cách chức. Đến giữa tuần, hai nghị sĩ nổi tiếng là Fedir Wenislawskyj và Mykyta Poturajew đã công khai bày tỏ sự ủng hộ đối với yêu cầu này. Ngay cả trưởng khối nghị sĩ, Dawid Arachamija – người được xem là nhân vật quyền lực nhất trong Quốc hội – cũng được cho là không có mối quan hệ tốt đẹp với ông Jermak.

Do đó, cuộc gặp hiếm hoi giữa Tổng thống Zelenskyy và toàn bộ các nghị sĩ của ông được mong đợi với nhiều căng thẳng.

Trước cuộc họp, các phương tiện truyền thông Ukraine lan truyền nhiều tin đồn trái chiều: có người cho rằng sẽ có một cuộc nổi dậy nội bộ đảng; có người lại dự đoán Tổng thống Zelenskyy có thể không sa thải ông Jermak mà sẽ yêu cầu ông Arachamija từ chức. Tuy nhiên, diễn biến thực tế lại khác.

Không có cuộc nổi dậy nào xảy ra. Tổng thống – người khẳng định không hề hay biết về các hoạt động của Minditsch – vẫn tiếp tục giữ ông Jermak bên cạnh.

Ông Zelenskyy cho biết đã phản ứng đủ mạnh mẽ với việc các bộ trưởng từ chức và áp dụng biện pháp trừng phạt. Họ sẽ ủng hộ cuộc điều tra của cơ quan chống tham nhũng, nhưng trước hết muốn chờ đợi thêm kết quả và bằng chứng. Nếu có bất kỳ bằng chứng nào chứng minh sự liên quan của người khác, họ sẽ hành động.

Kế hoạch hòa bình của Trump – nụ cười gượng gạo, lòng đầy lo lắng

Tổng thống Zelenskyy lại một lần nữa phải "đi trên dây". Việc sa thải ông Jermak sẽ gây ra một chấn động lớn đến hệ thống quyền lực hiện tại của ông. Nhiều tiến trình quan trọng, đặc biệt là các cuộc đàm phán quốc tế, đều phụ thuộc vào ông Jermak.

Vốn được xem là một nhà đàm phán giỏi, ông Jermak thực tế là nhà ngoại giao hàng đầu của Ukraine. Nhưng Tổng thống Zelenskyy có thể giữ ông ấy trong bao lâu nữa? Nhiều người không tin rằng ông không hề hay biết gì về hệ thống tham nhũng của Minditsch.

Tổng thống Zelenskyy cũng hiểu rõ rằng phe nghị sĩ của ông tuyệt đối không được phép rạn nứt. Đồng thời, trước kế hoạch hòa bình của Donald Trump, ông buộc phải thể hiện thái độ thiện chí về mặt ngoại giao, dù chắc chắn ông mong muốn châu Âu đóng vai trò lớn hơn trong tiến trình hòa bình. Theo lời ông nói với các nghị sĩ, không có dấu hiệu nào cho thấy Mỹ ép buộc Ukraine từ bỏ các lợi ích chiến lược.

Nhưng liệu điều đó có hoàn toàn đúng? Công khai, Ukraine bác bỏ mọi yêu cầu thu nhỏ quân đội hay từ bỏ chủ quyền lãnh thổ. Ukraine cũng không chấp nhận để nước ngoài áp đặt quyền tự quyết về liên minh.

Tuy nhiên, việc giảm quy mô quân đội xuống còn 600.000 người vẫn còn "dễ chịu" hơn so với những đồn đoán trước đó. Bản dự thảo cũng không yêu cầu Ukraine phải từ bỏ kho vũ khí tầm xa của mình. Và khả năng Ukraine gia nhập NATO dưới chính quyền Mỹ hiện tại vốn dĩ là một điều rất xa vời.

Dù vậy, nhiều điểm cốt lõi trong kế hoạch này vẫn vượt qua "ranh giới đỏ" của Kyiv. Đặc biệt nhạy cảm đối với xã hội Ukraine là vấn đề về địa vị của tiếng Nga và về Giáo hội Chính thống Ukraine từng thuộc quyền quản lý của Tòa Thượng phụ Moskva.

Ukraine có nhận được đề xuất tốt hơn không?

© Thiết kế: Tagesspiegel | getty images, freepik

Về nguyên tắc, mọi thứ xoay quanh ba điểm chính. Việc rút quân khỏi toàn bộ vùng Donetsk — nơi Ukraine đã dành nhiều năm xây dựng hệ thống phòng thủ quanh Kramatorsk và Sloviansk — sẽ bị xem là một lời mời gọi Nga tiến sâu hơn vào lãnh thổ Ukraine. Các đảm bảo an ninh dành cho Ukraine vẫn còn khá mơ hồ. Và câu hỏi đặt ra là: liệu Nga có thực sự mong muốn hòa bình hay không, khi chắc chắn họ cũng sẽ không đồng ý với toàn bộ bản kế hoạch này?

Một điều chắc chắn là: tính toán của Mỹ, với mong muốn đạt được một thỏa thuận hòa bình nhanh chóng trong giai đoạn Tổng thống Zelenskyy đang suy yếu trong nước, nhiều khả năng sẽ không thành công. Bởi vì Tổng thống Zelenskyy đang chịu áp lực lớn từ trong nước, và phần lớn dân chúng sẽ không chấp nhận một sự "đầu hàng nửa vời", điều này càng làm hạn chế không gian hành động của ông.

Tuy nhiên, một câu hỏi khác được đặt ra là: liệu trong một hoặc hai năm tới, Ukraine có thực sự nhận được một đề xuất tốt hơn không? Bởi để đạt được một lệnh ngừng bắn, Ukraine phải ổn định được mặt trận trong một thời gian dài. Sự hỗ trợ từ châu Âu cho đến nay vẫn chưa đủ để đạt được điều đó – và chính quyền Mỹ dưới thời Donald Trump rõ ràng có những ưu tiên khác.

Vũ Bình Minh - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

Theo NTV/Tagesspiegel

---