Phân tích pháp lý vụ AntEx: Khi tiền ảo va chạm với pháp luật thực tế

Dù "tiền ảo" có thể chỉ là ảo tưởng, nhưng dòng tiền thực tế mà người dân đánh mất là một sự thật không thể phủ nhận. Khi sự mất mát ấy chạm đến khía cạnh công bằng, pháp luật buộc phải lên tiếng và hành động.

Bối cảnh vụ việc AntEx

Năm 2021, dự án AntEx, với mã token ANTEX, đã nổi lên như một hiện tượng trên thị trường tiền số "tự sản xuất tại Việt Nam". Dự án này tự giới thiệu là một "hệ sinh thái tài chính phi tập trung" toàn diện, bao gồm ví điện tử, sàn giao dịch, stablecoin VNDT và nền tảng định danh số.

Trong quá trình truyền thông, các nhà sáng lập thường xuyên nhấn mạnh về sự hỗ trợ từ Quỹ Next100 Blockchain, một quỹ đầu tư do ông Nguyễn Hòa Bình (Shark Bình) sáng lập.

Trong thời gian ngắn, AntEx đã thu hút được sự tham gia của hàng chục nghìn nhà đầu tư, đặc biệt là những người tin tưởng vào thương hiệu "Shark Tank" và uy tín của NextTech. Tuy nhiên, chỉ sau vài tháng, giá trị token đã sụt giảm hơn 99%, website và các kênh mạng xã hội của dự án cũng biến mất, khiến nhiều nhà đầu tư rơi vào cảnh mất trắng.

Vào tháng 10 năm 2025, một số nhà đầu tư đã chính thức gửi đơn trình báo lên Công an Thành phố Hà Nội, yêu cầu làm rõ các dấu hiệu liên quan đến hành vi huy động vốn trái phép và chiếm đoạt tài sản.

Khung pháp lý: Tiền ảo đang trong tình trạng "trôi giữa hai dòng nước"

Tại Việt Nam, tiền mã hóa (crypto) hiện chưa được công nhận là một phương tiện thanh toán hợp pháp hay một loại tài sản được pháp luật thừa nhận.

Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là pháp luật "bó tay" trước các vấn đề phát sinh:

Bất kỳ giao dịch nào có yếu tố gian dối, chiếm đoạt hoặc sử dụng trái phép tài sản của người khác đều có thể bị xử lý nghiêm theo quy định của Bộ luật Hình sự.

Một số điều khoản pháp luật có thể được áp dụng để xem xét:

• Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định về Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
• Điều 290 Bộ luật Hình sự quy định về hành vi sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông để chiếm đoạt tài sản.
• Điều 175 Bộ luật Hình sự quy định về Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.
• Nghị định 52/2013/NĐ-CP về Thương mại điện tử và Nghị định 85/2021/NĐ-CP về sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan.
• Chỉ thị 02/CT-NHNN ban hành năm 2017, trong đó có quy định nghiêm cấm việc phát hành, cung ứng và sử dụng Bitcoin cùng các loại tiền ảo khác làm phương tiện thanh toán.

Do đó, ngay cả khi "token" không phải là tiền tệ pháp định, nhưng nếu có các hành vi lừa đảo hoặc chiếm đoạt tài sản thực tế (như tiền đồng, đô la Mỹ, hoặc các tài sản có giá trị tương đương), thì vấn đề này vẫn nằm trong phạm vi điều chỉnh của pháp luật Việt Nam.

Cấu trúc và trách nhiệm pháp lý của AntEx

• AntEx không có tư cách pháp nhân được đăng ký tại Việt Nam dưới các tên gọi như "Công ty AntEx" hay "AntEx Group".
• Token được phát hành và giao dịch thông qua một nền tảng phi tập trung, do đó không chịu sự giám sát của bất kỳ cơ quan tài chính nào.
• Một phần nguồn vốn đầu tư đã được công bố là đến từ Next100 Blockchain, một quỹ thuộc hệ sinh thái của NextTech Group do ông Nguyễn Hòa Bình đứng đầu.

Những vấn đề pháp lý then chốt được đặt ra là:

Nếu AntEx tiến hành huy động vốn từ công chúng, sử dụng hình ảnh và thương hiệu của các nhân vật có uy tín trong nước, trong khi bản thân không có tư cách pháp nhân và giấy phép kinh doanh tài chính, thì đây có thể được xem là hành vi huy động vốn trái phép thông qua mạng lưới trực tuyến.

Trong trường hợp có các yếu tố gian dối trong quá trình quảng bá, ví dụ như:

• Cam kết về mức lợi nhuận ổn định.
• Đảm bảo tỷ giá quy đổi giữa VNDT và VND.
• Hoặc hứa hẹn hoàn vốn khi sàn giao dịch được niêm yết.

thì các hành vi này sẽ có cơ sở để xem xét về dấu hiệu của tội phạm "lừa đảo chiếm đoạt tài sản" theo quy định tại Điều 174 Bộ luật Hình sự.

Vai trò và trách nhiệm của "người có ảnh hưởng"

Trong các tài liệu truyền thông, ông Nguyễn Hòa Bình đã xuất hiện với vai trò là nhà đầu tư chiến lược của AntEx. Hình ảnh và phát ngôn của ông đã được sử dụng rộng rãi trong các video, bài đăng và hội thảo do AntEx tổ chức nhằm củng cố niềm tin của thị trường.

Câu hỏi quan trọng được đặt ra là:

Nếu nhà đầu tư hoặc cố vấn, dù biết hoặc có lý do để nhận biết rằng dự án có dấu hiệu vi phạm pháp luật, vẫn tiếp tục quảng bá, kêu gọi đầu tư hoặc cho mượn danh tiếng của mình, họ có thể phải chịu trách nhiệm dân sự hoặc bị xem là đồng phạm gián tiếp, tùy thuộc vào mức độ chứng minh được ý chí đồng phạm.

Ngược lại, nếu ông Bình thực sự bị lừa gạt hoặc không tham gia vào hoạt động vận hành của dự án, thì việc chứng minh thiệt hại cá nhân và sự tách biệt về lợi ích là vô cùng cần thiết để bảo vệ danh dự của ông.

Những hành vi cần được làm rõ trong quá trình điều tra

• Dòng tiền trị giá 4,5 triệu USD (tương đương khoảng 125 tỷ VND) từ AntEx đã chảy về đâu? Ai là người kiểm soát ví nhận cuối cùng?
• Mối quan hệ pháp lý chính xác giữa AntEx và Next100 Blockchain là gì? Có hợp đồng góp vốn hay chỉ đơn thuần là sự bảo trợ về truyền thông?
• Nội dung quảng cáo và các lời hứa về lợi nhuận có được thể hiện bằng văn bản, có chữ ký hoặc phát ngôn công khai rõ ràng hay không?
• Việc đổi tên dự án thành Rabbit (RAB) vào năm 2023 có phải là một hình thức tái cấu trúc hợp pháp hay là hành vi tẩu tán tài sản?
• Vai trò của các cơ quan quản lý nhà nước: liệu đã có bất kỳ cảnh báo, thanh tra, hay biện pháp xử lý nào được thực hiện trước khi các nhà đầu tư gánh chịu thiệt hại hay chưa?

Các hướng xử lý

• Cơ quan An ninh điều tra (thuộc Công an Thành phố Hà Nội) cần nhanh chóng vào cuộc để xác minh rõ ràng về dòng tiền, các hợp đồng, ví điện tử và những dấu hiệu có thể cấu thành hành vi chiếm đoạt tài sản.
• Ngân hàng Nhà nước Việt Nam nên xem xét ban hành các hướng dẫn tạm thời về quản lý tài sản số để ngăn chặn việc tái diễn các vụ việc tương tự như Ifan, Sky Mining, hay AntEx trong tương lai.
• Các nhà đầu tư bị thiệt hại cần chủ động lưu trữ đầy đủ mọi bằng chứng liên quan, bao gồm lịch sử giao dịch, hóa đơn, hợp đồng, nội dung trao đổi trong các nhóm chat, ảnh chụp màn hình, và các tài liệu khác. Đây sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng để bảo vệ quyền lợi của mình.

Kết luận

Vụ việc AntEx không chỉ đơn thuần là câu chuyện của Shark Bình hay nhóm phát triển dự án, mà còn là một "cuộc thử nghiệm" quan trọng đối với hệ thống pháp luật Việt Nam trong bối cảnh kỷ nguyên tài sản số đang ngày càng phát triển.

Nếu có bất kỳ hành vi gian dối nào nhằm chiếm đoạt tài sản, dù có được "khoác lên mình" vỏ bọc của sự "đổi mới sáng tạo", thì pháp luật vẫn hoàn toàn đủ căn cứ pháp lý để xử lý nghiêm minh.

Tiền ảo có thể không có giá trị thực, nhưng số tiền bị mất đi của người dân lại là một sự thật đau xót. Và khi sự thật ấy chạm đến tận cùng nỗi đau về sự công bằng, pháp luật không thể giữ thái độ im lặng.

Nguyễn Quốc Chính

Bài phân tích này mang tính độc lập, được thực hiện nhằm phục vụ công chúng và các cơ quan chức năng trong việc nhận diện và xử lý các hành vi lừa đảo liên quan đến tài sản số tại Việt Nam.

---