Nepal: Lệnh cấm mạng xã hội và màn kịch sụp đổ niềm tin

Chỉ trong hai ngày, từ một lệnh cấm mạng xã hội tưởng chừng đơn giản, đường phố Nepal đã bùng nổ bởi các cuộc biểu tình, cơ quan công quyền bị tấn công, bộ trưởng bị lôi ra khỏi nơi làm việc và thủ tướng buộc phải từ chức. Câu chuyện ấy không chỉ là một biến cố nội bộ của một quốc gia Himalaya xa xôi, mà còn là một hồi chuông cảnh tỉnh nghiêm trọng cho cả thế giới trong kỷ nguyên số.

Một khung cảnh hỗn loạn trên đường phố Nepal, có thể liên quan đến các cuộc biểu tình hoặc sự cố an ninh.

Giọt nước tràn ly mang tên mạng xã hội

Vào ngày 5/9, chính phủ Nepal đã ban hành lệnh cấm 26 nền tảng mạng xã hội phổ biến, bao gồm Facebook, Instagram, YouTube, X và WhatsApp. Lý do được chính phủ đưa ra là các nền tảng này "chưa đăng ký theo quy định" và nhằm mục đích "kiểm soát tin giả và phát ngôn thù ghét".

Mặc dù trên giấy tờ, đây chỉ là một quyết định hành chính, nhưng trên thực tế, nó đã trở thành giọt nước tràn ly, châm ngòi cho những phản ứng dữ dội.

Đối với thế hệ trẻ Nepal, đặc biệt là Gen Z, mạng xã hội không chỉ đơn thuần là một công cụ giải trí.

Nó còn là không gian thiết yếu cho việc trao đổi, thảo luận, và tổ chức các hoạt động cộng đồng. Việc tước bỏ quyền truy cập mạng xã hội chẳng khác nào bóp nghẹt tiếng nói và phá hủy "ngôi nhà tinh thần" của cả một thế hệ.

Vốn đã mang trong mình những bất mãn sâu sắc vì tình trạng thất nghiệp tràn lan, thiếu cơ hội phát triển, và nạn tham nhũng nhức nhối, giới trẻ Nepal càng cảm thấy bị đẩy vào bước đường cùng. Chỉ sau hai ngày, làn sóng phẫn nộ đã leo thang thành bạo loạn lan rộng khắp các thành phố lớn.

Lệnh cấm mạng xã hội chỉ là một tia lửa nhỏ bé.

Thứ chất đốt thực sự ẩn chứa sâu bên trong là hàng thập kỷ bất công xã hội, sự trì trệ của một hệ thống chính trị đã lỗi thời, cùng với lối sống xa hoa của giới "con ông cháu cha" trong khi đa số người dân vẫn đang vật lộn trong cảnh nghèo khó.

Khi giới trẻ trở thành ngọn lửa dẫn đường

Tại các thành phố lớn như Kathmandu, Pokhara, Chitwan và Butwal, hàng chục nghìn thanh niên đã đổ ra đường biểu tình. Sinh ra và lớn lên trong kỷ nguyên toàn cầu hóa, quen thuộc với việc tiếp cận thông tin qua màn hình, họ càng nhạy bén nhận thức được khoảng cách mênh mông giữa những lời hứa hẹn và thực tế phũ phàng.

Một phong trào xã hội mạnh mẽ đã bùng lên, không chỉ đơn thuần là đòi lại quyền sử dụng mạng xã hội, mà còn là "đòi lại công lý".

Trong những ngày ngắn ngủi ấy, Nepal đã chứng kiến những hình ảnh gây chấn động mạnh mẽ: trụ sở chính phủ bị phóng hỏa, xe cộ cháy rực trên đường phố, các bộ trưởng bị kéo ra bờ sông, và thủ tướng phải vội vã rời khỏi thủ đô. Hơn hai chục người đã thiệt mạng, hàng trăm người bị thương, buộc quân đội phải can thiệp để lập lại trật tự.

Cuối cùng, chính phủ buộc phải gỡ bỏ lệnh cấm mạng, nhưng mọi chuyện đã vượt xa một quyết định hành chính đơn thuần. Đó là sự sụp đổ sâu sắc của niềm tin.

Điều đáng chú ý nhất là vai trò chủ đạo của giới trẻ. Họ chính là lực lượng nòng cốt, tràn đầy năng lượng và quyết tâm, không chấp nhận những lời hứa suông hay sự lừa dối. Nepal, thông qua một cuộc nổi dậy chóng vánh, đã chứng minh rõ ràng rằng trong thời đại mới, một thế hệ được nuôi dưỡng và trưởng thành cùng với internet có thể trở thành động lực thay đổi xã hội mạnh mẽ đến mức nào.

Hồi chuông cảnh tỉnh cho thế giới

Những gì đã xảy ra tại Nepal cần khiến chúng ta phải suy ngẫm về nhiều vấn đề:

• Thứ nhất, hành động cấm đoán tự do kỹ thuật số thực sự là một con dao hai lưỡi.

  Mặc dù mạng xã hội có thể tiềm ẩn nguy cơ về tin giả và sự thao túng, nhưng nó cũng đóng vai trò là một diễn đàn sống còn, nơi tuổi trẻ có thể thể hiện bản thân và kết nối. Một lệnh cấm có thể vô tình thổi bùng ngọn lửa phản kháng, biến những mâu thuẫn tiềm ẩn thành một đám cháy dữ dội.

• Thứ hai, quản trị kém hiệu quả và tình trạng tham nhũng mới chính là gốc rễ của vấn đề.

  Nếu một xã hội vận hành một cách công bằng, minh bạch, và người dân hoàn toàn tin tưởng vào chính quyền, thì một lệnh cấm mạng, dù có gây khó chịu, cũng khó lòng trở thành ngòi nổ cho bạo loạn. Tuy nhiên, khi bất công xã hội tích tụ ngày càng nhiều, chỉ một tia lửa nhỏ nhất cũng đủ sức đốt cháy toàn bộ hệ thống.

• Thứ ba, giới trẻ ngày nay không còn là thế hệ thụ động như trước.

  Họ hiểu rõ quyền lợi của mình, sẵn sàng đứng lên để đấu tranh đòi hỏi, và sở hữu sức mạnh kết nối vượt xa mọi công cụ kiểm soát truyền thống. Việc nhìn nhận họ như những "lũ nổi loạn" là một sai lầm nghiêm trọng; thực tế, họ chính là thước đo phản ánh sự thành bại của bất kỳ thể chế nào.

Câu chuyện tại Nepal là lời nhắc nhở rõ ràng: trong kỷ nguyên số, khả năng lắng nghe tiếng nói của tuổi trẻ và duy trì đối thoại với họ là điều kiện sống còn đối với bất kỳ chính phủ nào.

Chúng ta không thể chờ đợi cho đến khi sự bất mãn của người dân bị dồn nén đến cực điểm, để rồi cả xã hội phải đối mặt với cảnh bạo lực và hỗn loạn.

Nepal đã cho chúng ta thấy một bài học đắt giá: ở bất kỳ nơi đâu, khi niềm tin của người dân bị bào mòn bởi nạn tham nhũng và bất công, khi thế hệ trẻ cảm thấy bị tước đoạt quyền được sống và tiếng nói của mình, thì ngọn lửa phản kháng hoàn toàn có thể bùng lên bất cứ lúc nào.

Lịch sử gần đây của Nepal không chỉ đơn thuần là một biến cố chính trị, mà còn là một lời cảnh báo nghiêm khắc gửi đến tất cả các quốc gia đang trong quá trình hội nhập vào kỷ nguyên số: đừng bao giờ coi nhẹ quyền tự do, đừng bao giờ xem thường sức mạnh của giới trẻ, và càng không được phép xem nhẹ trách nhiệm đảm bảo sự công bằng cho người dân của mình.

Thu Phương - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---