Vụ bê bối Iran: Điểm yếu mới của Trump và sự bất đồng sâu sắc với cơ quan tình báo Mỹ

Vụ rò rỉ thông tin mật trái ngược với lợi ích chính trị của Donald Trump đã làm trầm trọng thêm sự bất hòa vốn đã tồn tại giữa ông và các cơ quan tình báo Mỹ.

Hình ảnh: Tổng thống Donald Trump tại Phòng Bầu dục, Nhà Trắng.

Sự việc này đã làm nổi bật ba vấn đề nan giải trong bộ máy chính quyền Hoa Kỳ: Liệu tình báo Mỹ có đang cố tình “làm trò hề” với Donald Trump? Trump đã làm gì để kiểm soát các cơ quan tình báo? Và cuối cùng, cộng đồng tình báo Mỹ đang đối mặt với những thách thức gì?

Bắt đầu từ cuộc tranh cãi về Iran

Tuần trước, một cuộc khẩu chiến dữ dội đã nổ ra giữa Tổng thống Donald Trump và cộng đồng tình báo Mỹ. Ngày 22 tháng 6, máy bay ném bom B-2 của Mỹ hỗ trợ Israel tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran. Ngay sau đó, Trump tuyên bố “các cuộc tấn công đã thành công và phá hủy chương trình hạt nhân của Iran.” Tuy nhiên, tuyên bố này lập tức gây tranh cãi.

CNN và New York Times, dựa trên các nguồn tin tình báo, đã đưa ra thông tin trái ngược. Họ dẫn lời Cơ quan Tình báo Quốc phòng Hoa Kỳ (DIA – tương đương với GUR của Ukraine) cho biết các cuộc không kích chỉ làm chậm tiến độ phát triển vũ khí hạt nhân của Iran trong vài tháng, chứ không hề xóa sổ chương trình hạt nhân của nước này.

Phản ứng gay gắt, Trump đăng trên mạng xã hội cáo buộc CNN và New York Times đưa “tin giả”, “hợp tác” để “hạ thấp một trong những cuộc tấn công quân sự thành công nhất trong lịch sử”.

Ngay sau đó, thư ký báo chí Nhà Trắng, Caroline Leavitt, tuyên bố các tài liệu được cung cấp cho báo chí nhằm mục đích làm mất uy tín của Trump. Bà Levitt nhấn mạnh: “Cái gọi là ‘đánh giá’ này hoàn toàn sai sự thật và được xếp loại ‘tối mật’, nhưng vẫn bị một nhân viên cấp thấp giấu tên trong cộng đồng tình báo rò rỉ cho CNN.”

Chỉ một ngày trước đó, Giám đốc Tình báo Quốc gia, Tulsi Gabbard, đã khẳng định Iran chưa gần đến khả năng chế tạo vũ khí hạt nhân. Trump đáp trả: “Tôi không quan tâm bà ấy nói gì. Tôi nghĩ họ (người Iran) đã rất gần đến việc chế tạo vũ khí hạt nhân.”

Tranh chấp này mang ý nghĩa chính trị quan trọng. Việc “phá hủy” các cơ sở hạt nhân cho phép Trump tuyên bố chấm dứt chiến tranh giữa Israel và Iran. Nếu các cơ sở này vẫn còn hoạt động, Hoa Kỳ và Israel sẽ phải tiếp tục tiến hành các cuộc tấn công. Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth đã tuyên bố mở cuộc điều tra về vụ rò rỉ tài liệu của DIA. Tuy nhiên, sự việc này cho thấy rõ mối quan hệ căng thẳng giữa Trump và cộng đồng tình báo Mỹ.

Những lệnh của Trump đối với các cơ quan tình báo:

Ngay từ nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên, Trump đã thể hiện sự ngờ vực sâu sắc đối với các cơ quan tình báo, coi họ là một phần của “nhà nước ngầm” chống phá các chính sách của mình.

Thêm vào đó là vấn đề tiếp cận thông tin. Đầu tháng 6, NBC News đưa tin họ dự định tổ chức các cuộc họp báo hàng ngày cho Trump theo định dạng chương trình truyền hình. Một nguồn tin của kênh này cho biết: “Vấn đề với Trump là ông ấy không đọc báo cáo, ông ấy xem TV suốt ngày.”

Sau khi trở lại Nhà Trắng, Trump tiếp tục tấn công cộng đồng tình báo:

“Chúng tôi sẽ thanh trừng tất cả những kẻ tham nhũng, và có rất nhiều kẻ như vậy, khỏi bộ máy an ninh và tình báo quốc gia của chúng tôi,” Trump tuyên bố hồi tháng 11 năm ngoái.

Để đạt được mục tiêu này, Trump đã bổ nhiệm những người trung thành tuyệt đối vào các vị trí quan trọng, bất kể năng lực và phẩm chất của họ. Tulsi Gabbard, người từng có các cuộc gặp với cựu độc tài Syria Bashar Assad và bị cáo buộc truyền bá tuyên truyền của Nga, trở thành Giám đốc Tình báo Quốc gia. Vai trò của bà là điều phối và tóm tắt thông tin từ tất cả các cơ quan tình báo cho Trump.

FBI, cơ quan chịu trách nhiệm điều tra từ gián điệp đến khủng bố, được đặt dưới sự lãnh đạo của Kesh Patel, một người cộng sự thân tín của Trump. Patel, người từng nhiều lần chỉ trích FBI, nổi tiếng với lời tuyên bố sẽ đóng cửa trụ sở FBI ngay ngày đầu tiên nhậm chức và biến nó thành bảo tàng của “nhà nước ngầm”.

Theo New York Times, Patel đã tiến hành một cuộc cải tổ lớn, sa thải các nhân viên FBI có liên quan đến chính quyền trước hoặc tham gia điều tra những người ủng hộ Trump. NPR cho biết thêm, Patel đã giải tán đơn vị điều tra tham nhũng tinh nhuệ tại văn phòng Washington, đơn vị này tham gia vào các cuộc điều tra liên quan đến Trump. Một cựu nhân viên FBI giấu tên gọi quyết định này là “không thể hiểu nổi” vì FBI là cơ quan liên bang duy nhất điều tra tham nhũng trong khu vực công.

Cơ quan Tình báo Quốc phòng (DIA), đã được nhắc đến ở trên, đã cắt giảm các chương trình về đa dạng, công bằng và hòa nhập. Tháng 3 năm 2025, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth đã chỉ đạo các nhà lãnh đạo cấp cao của Lầu Năm Góc, bao gồm cả những người chịu trách nhiệm về DIA, đệ trình các đề xuất cắt giảm quy mô và tổ chức lại các bộ phận. Những thay đổi này rất có thể sẽ được đẩy nhanh sau vụ bê bối Iran.

Những thay đổi tương tự cũng ảnh hưởng đến CIA, cơ quan tình báo quan trọng nhất của Hoa Kỳ trong bối cảnh Ukraine. John Ratcliffe, giám đốc CIA do Trump bổ nhiệm, muốn chấm dứt “sự chính trị hóa” của CIA, theo một nguồn tin của Fox News. Ratcliffe đã đóng cửa các văn phòng đa dạng, bình đẳng và hòa nhập ngay trong ngày đầu tiên nhậm chức, cho nhân viên các phòng ban này nghỉ hành chính và chấm dứt hợp đồng với nhiều nhân viên thử việc.

Theo Intelligence Online, Ratcliffe đã chuyển hướng ưu tiên của CIA khỏi công tác phân tích sang phát triển tình báo con người (HUMINT) và các hoạt động bí mật. Tuy nhiên, một nguồn tin khác nói với The Washington Post rằng Ratcliffe lo ngại về năng lực của CIA trong lĩnh vực này và có kế hoạch tăng cường năng lực.

Sự trì trệ giữa các cuộc xung đột:

Tất cả những điều trên đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng cung cấp thông tin cần thiết cho giới lãnh đạo Hoa Kỳ, ngay cả khi Trump chấp nhận. Quan trọng hơn, những xung đột nội bộ này đã làm xấu đi bầu không khí làm việc trong các cơ quan tình báo Mỹ, đặc biệt là khi họ cần phải cải thiện hiệu quả hoạt động.

Lần cải tổ cuối cùng của các cơ quan tình báo Hoa Kỳ là vào năm 2004, sau các sai sót dẫn đến vụ tấn công 11/9. Kể từ đó, lĩnh vực này đã thay đổi đáng kể do sự phát triển công nghệ và tình hình thế giới. Vì vậy, những cải cách mới là cần thiết.

Tuy nhiên, theo ấn phẩm chuyên ngành The Cipher Brief, cộng đồng tình báo Mỹ hiện nay không hoạt động tối ưu. Các điệp viên không thể hoạt động xuyên biên giới mà không bị trừng phạt, các nhà phân tích có ít công cụ dựa trên trí tuệ nhân tạo, tinh thần làm việc thấp, dữ liệu bị cô lập và các nhà lãnh đạo Mỹ thường phải dựa vào truyền thông, thay vì tình báo, để có được thông tin – cùng lúc với mọi người khác.

Hơn nữa, mười tám cơ quan, bao gồm CIA, NSA và FBI, thường thực hiện các chức năng chồng chéo. Văn phòng Giám đốc Tình báo Quốc gia, do Tulsi Gabbard đứng đầu, lại thiếu thẩm quyền, kiểm soát ngân sách và tầm nhìn.

Mối quan hệ giữa Gabbard và Trump đã trở nên căng thẳng đáng kể trong bối cảnh vụ bê bối hạt nhân Iran. Tuy nhiên, có sự nghi ngờ rằng nhóm của Trump khó có thể tìm được những người có khả năng hiểu, chứ chưa nói đến giải quyết, những vấn đề này.

Lê Hải Yến - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---