Hệ thống giáo dục Đức đối mặt với thách thức khi số học sinh không có bằng cấp tăng kỷ lục

Trong năm học 2023/2024, Đức ghi nhận con số đáng báo động với khoảng 62.000 học sinh rời trường mà không có bằng cấp, mức cao nhất trong một thập kỷ qua. Xu hướng này dấy lên lo ngại sâu sắc về tương lai của lực lượng lao động và sự bình đẳng trong giáo dục tại nền kinh tế lớn nhất châu Âu.

Thực trạng đáng báo động qua những con số

Hệ thống giáo dục Đức, vốn từ lâu được coi là một trong những trụ cột của sự thịnh vượng kinh tế, đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng thầm lặng nhưng ngày càng nghiêm trọng. Theo số liệu mới nhất từ Cơ quan Thống kê Liên bang, được công bố sau một yêu cầu từ Liên minh Sahra Wagenknecht (BSW), số lượng học sinh rời trường mà không có bằng tốt nghiệp đã đạt mức cao nhất trong một thập kỷ. Vấn đề này không chỉ là một con số thống kê, mà còn là một hồi chuông cảnh báo về những thách thức xã hội và kinh tế mà nước Đức sẽ phải đối mặt.

Dữ liệu cho năm học 2023/2024 cho thấy một bức tranh đáng lo ngại với khoảng 62.000 học sinh trên toàn nước Đức đã không hoàn thành chương trình học để có ít nhất một bằng tốt nghiệp trung học cơ sở (Hauptschulabschluss). Con số này đã tăng mạnh so với năm học trước đó, khi có khoảng 56.000 trường hợp được ghi nhận. Sự gia tăng này không chỉ thể hiện ở con số tuyệt đối mà còn ở tỷ lệ phần trăm.

Cụ thể, tỷ lệ học sinh bỏ học không bằng cấp đã tăng từ 5,5% trong năm học 2013/2014 lên mức 7,8% vào năm 2024. Nhìn lại một quá trình dài hơn, đây là một vấn đề dai dẳng của hệ thống giáo dục Đức. Dù đã có những giai đoạn cải thiện, chẳng hạn như tỷ lệ này từng giảm xuống sau khi đạt đỉnh 8% vào năm 2006, nhưng xu hướng tăng trở lại trong thập kỷ qua, chỉ bị gián đoạn trong những năm đại dịch Covid-19, cho thấy các giải pháp trước đây chưa thực sự giải quyết được gốc rễ của vấn đề.

Phản ứng từ chính trường và lời kêu gọi hành động

Những con số đáng báo động này đã gây ra một làn sóng chấn động trên chính trường Đức. Bà Sahra Wagenknecht, chủ tịch của Liên minh BSW, đã đưa ra một sự so sánh đầy hình ảnh và xót xa. Bà nói với Hãng thông tấn Đức (DPA) rằng "mỗi năm có một sân vận động bóng đá lớn chật kín học sinh rời trường mà không có bằng cấp."

Bà Wagenknecht mô tả tình hình này là một "bản cáo trạng đáng buồn cho hệ thống giáo dục" (Armutszeugnis für das Bildungssystem). Bà nhấn mạnh rằng đây là một sự lãng phí tiềm năng con người to lớn và là nguyên nhân "tự tạo" ra tình trạng thiếu hụt lao động có tay nghề (hausgemachter Fachkräftemangel) đang làm đau đầu các doanh nghiệp Đức. Từ đó, bà đã kêu gọi Bộ trưởng Bộ Giáo dục liên bang phải hành động ngay lập tức và mời các đồng cấp ở các tiểu bang tham dự một hội nghị thượng đỉnh về giáo dục tại Phủ Thủ tướng để tìm ra giải pháp cấp bách.

Đi tìm nguyên nhân gốc rễ của vấn đề

Việc xác định nguyên nhân cho xu hướng tiêu cực này là một nhiệm vụ phức tạp, vì nó liên quan đến nhiều yếu tố đan xen. Một trong những nguyên nhân chính được các chuyên gia chỉ ra là sự bất bình đẳng xã hội. Học sinh xuất thân từ các gia đình có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, trình độ học vấn của cha mẹ thấp thường có nguy cơ bỏ học cao hơn đáng kể so với bạn bè đồng trang lứa.

Yếu tố di cư cũng đóng một vai trò quan trọng. Nước Đức đã tiếp nhận một số lượng lớn người nhập cư trong những năm gần đây, và nhiều học sinh trong số này phải đối mặt với rào cản ngôn ngữ và khó khăn trong việc hòa nhập vào hệ thống trường học. Việc thiếu các chương trình hỗ trợ ngôn ngữ và hòa nhập hiệu quả đã khiến nhiều em bị tụt lại phía sau.

Bên cạnh đó, hệ thống giáo dục đang phải vật lộn với tình trạng thiếu giáo viên trầm trọng và nguồn lực đầu tư không đủ. Nhiều trường học, đặc biệt là ở các khu vực khó khăn, thiếu nhân sự để có thể quan tâm và hỗ trợ cá nhân cho những học sinh cần giúp đỡ. Hậu quả của đại dịch Covid-19 với các đợt đóng cửa trường học kéo dài cũng làm trầm trọng thêm các lỗ hổng kiến thức và gia tăng sự chênh lệch về kết quả học tập giữa các nhóm học sinh.

Hậu quả sâu rộng đối với kinh tế và xã hội

Việc hàng chục nghìn thanh niên gia nhập thị trường lao động mỗi năm mà không có bằng cấp tối thiểu sẽ để lại những hậu quả lâu dài và sâu rộng. Trước hết, nó làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt lao động có tay nghề (Fachkräftemangel) vốn đã là một thách thức lớn đối với nền kinh tế Đức. Các ngành công nghiệp và dịch vụ đang rất cần những người lao động được đào tạo bài bản, và việc bỏ lỡ một nguồn nhân lực tiềm năng lớn như vậy là một đòn giáng mạnh vào khả năng cạnh tranh của đất nước.

Về mặt xã hội, những người không có bằng cấp thường phải đối mặt với nguy cơ thất nghiệp cao hơn, thu nhập thấp hơn và sự phụ thuộc vào các hệ thống phúc lợi xã hội. Điều này không chỉ tạo gánh nặng cho ngân sách nhà nước mà còn có thể dẫn đến sự gia tăng bất bình đẳng, sự phân hóa xã hội và các vấn đề liên quan đến sự hòa nhập. Một xã hội mà một bộ phận giới trẻ cảm thấy bị bỏ lại phía sau sẽ khó có thể duy trì sự ổn định và gắn kết lâu dài.

Các giải pháp và hướng đi cho tương lai

Trước tình hình cấp bách, các cuộc tranh luận về giải pháp đang diễn ra sôi nổi trên khắp nước Đức. Nhiều chuyên gia và chính trị gia kêu gọi một sự đầu tư lớn và có mục tiêu vào giáo dục. Điều này bao gồm việc tăng cường ngân sách cho các trường học ở những khu vực có nhiều thách thức xã hội, hiện đại hóa cơ sở vật chất và cung cấp các chương trình hỗ trợ học tập cá nhân hóa.

Các chương trình can thiệp sớm, đặc biệt là hỗ trợ ngôn ngữ từ bậc mẫu giáo, được coi là chìa khóa để tạo ra sự bình đẳng về cơ hội ngay từ đầu. Đồng thời, cần có những nỗ lực mạnh mẽ hơn để tuyển dụng và giữ chân giáo viên, cũng như cải thiện chương trình đào tạo để họ có thể đối phó tốt hơn với các lớp học ngày càng đa dạng. Sự hợp tác chặt chẽ hơn giữa nhà trường, gia đình và các dịch vụ công tác xã hội cũng là một yếu tố quan trọng để có thể hỗ trợ học sinh một cách toàn diện, giải quyết không chỉ vấn đề học tập mà cả những khó khăn cá nhân và gia đình mà các em có thể gặp phải.

Phạm Hương ©Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

 

 

---