Ngày thống nhất Đức 3 tháng 10: câu chuyện đằng sau một ngày lễ quốc gia

Hàng năm vào ngày 3 tháng 10, nước Đức kỷ niệm ngày tái thống nhất, một cột mốc lịch sử quan trọng. Bài viết này sẽ đi sâu vào lý do tại sao ngày này được chọn thay vì những ngày mang tính biểu tượng khác và ý nghĩa của nó đối với nước Đức hiện đại.

Bối cảnh lịch sử dẫn đến sự chia cắt

Sau khi Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc vào năm 1945, nước Đức bại trận đã bị các cường quốc Đồng minh chiến thắng chia thành bốn khu vực chiếm đóng. Các cường quốc phương Tây gồm Hoa Kỳ, Anh và Pháp kiểm soát phía tây, trong khi Liên Xô kiểm soát phía đông. Sự khởi đầu của Chiến tranh lạnh đã làm sâu sắc thêm những khác biệt về ý thức hệ giữa các bên.

Năm 1949, sự chia cắt chính thức được thể chế hóa với sự ra đời của hai nhà nước Đức. Tại phía tây, Cộng hòa Liên bang Đức (BRD) được thành lập với nền dân chủ nghị viện và kinh tế thị trường. Cùng năm đó, Cộng hòa Dân chủ Đức (DDR) được thành lập ở phía đông, đi theo mô hình xã hội chủ nghĩa dưới sự ảnh hưởng của Liên Xô.

Sự phân chia này không chỉ là về chính trị mà còn là sự chia cắt các gia đình, bạn bè và một dân tộc có chung lịch sử và văn hóa. Thủ đô cũ Berlin cũng bị chia cắt tương tự, tạo ra một điểm nóng căng thẳng giữa hai khối ý thức hệ đối lập.

Bức tường Berlin: biểu tượng của sự chia ly

Để ngăn chặn làn sóng người dân từ Đông Đức chạy sang Tây Đức tìm kiếm tự do và cơ hội kinh tế, chính quyền DDR đã cho xây dựng Bức tường Berlin vào ngày 13 tháng 8 năm 1961. Bức tường này không chỉ là một hàng rào bê tông mà còn là biểu tượng hữu hình và tàn khốc nhất của sự chia cắt nước Đức và của Bức màn sắt ở châu Âu. Trong gần ba thập kỷ, nó đã ngăn cách các cộng đồng và trở thành sân khấu cho nhiều bi kịch nhân đạo.

Cuộc sống ở hai bên bức tường hoàn toàn khác biệt. Tây Đức trải qua một thời kỳ "phép màu kinh tế" (Wirtschaftswunder), trở thành một trong những nền kinh tế hàng đầu thế giới. Trong khi đó, dù là một trong những quốc gia thịnh vượng nhất trong khối xã hội chủ nghĩa, Đông Đức vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn kinh tế và sự kiểm soát xã hội chặt chẽ từ nhà nước.

Con đường đến tái thống nhất và cuộc cách mạng hòa bình

Vào cuối những năm 1980, những làn gió cải cách từ Liên Xô dưới thời Mikhail Gorbachev đã tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự thay đổi ở Đông Âu. Tại DDR, các cuộc biểu tình ôn hòa của người dân ngày càng lan rộng, đặc biệt là các cuộc tuần hành thứ hai hàng tuần ở Leipzig. Khẩu hiệu "Wir sind das Volk" (Chúng tôi là nhân dân) đã vang lên khắp nơi, thể hiện khát vọng dân chủ và tự do.

Đỉnh điểm của các sự kiện này là vào đêm ngày 9 tháng 11 năm 1989, khi chính quyền Đông Đức bất ngờ tuyên bố nới lỏng các quy định đi lại. Hàng ngàn người dân đã đổ về Bức tường Berlin, và trước áp lực của đám đông, các cửa khẩu đã được mở. Sự sụp đổ của Bức tường Berlin là một khoảnh khắc lịch sử đầy cảm xúc, mở đường cho quá trình tái thống nhất nước Đức.

Tại sao ngày 3 tháng 10 được chọn làm ngày lễ quốc gia?

Sau khi Bức tường Berlin sụp đổ, quá trình thống nhất diễn ra nhanh chóng. Các cuộc đàm phán giữa hai nhà nước Đức cũng như với bốn cường quốc trước đây (được gọi là đàm phán Hai cộng Bốn) đã dẫn đến việc ký kết Hiệp ước thống nhất. Nhiều người cho rằng ngày 9 tháng 11, ngày bức tường sụp đổ, sẽ là một lựa chọn hợp lý cho ngày lễ quốc gia.

Tuy nhiên, ngày 9 tháng 11 trong lịch sử Đức cũng gắn liền với những ký ức đen tối. Đó là ngày diễn ra cuộc Đêm thủy tinh (Kristallnacht) năm 1938, khi các giáo đường Do Thái và cơ sở kinh doanh của người Do Thái bị tấn công trên khắp nước Đức. Để tránh việc một ngày kỷ niệm vui lại trùng với một ngày tưởng niệm bi thảm, các nhà lập pháp đã quyết định tìm một ngày khác.

Hiệp ước thống nhất được ký kết và có hiệu lực từ ngày 29 tháng 9 năm 1990. Tuy nhiên, hành động pháp lý chính thức của việc tái thống nhất là sự gia nhập của năm bang mới của Đông Đức (Brandenburg, Mecklenburg-Vorpommern, Sachsen, Sachsen-Anhalt, Thüringen) cùng với Berlin vào Cộng hòa Liên bang Đức. Việc gia nhập này có hiệu lực từ 0 giờ ngày 3 tháng 10 năm 1990. Do đó, ngày 3 tháng 10 đã được chọn là ngày chính thức đánh dấu sự thống nhất hoàn toàn của quốc gia.

Di sản của sự thống nhất sau hơn ba thập kỷ

Quá trình tái thống nhất đã mang lại nhiều thành tựu to lớn, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Về kinh tế, chính phủ Đức đã đầu tư hàng nghìn tỷ euro để tái thiết cơ sở hạ tầng và phát triển kinh tế ở các bang miền đông. Mặc dù khoảng cách về kinh tế và mức sống đã thu hẹp đáng kể, sự khác biệt vẫn còn tồn tại.

Về mặt xã hội, sự "thống nhất trong tâm trí" (Einheit in den Köpfen) là một quá trình kéo dài. Những thế hệ lớn lên ở hai chế độ khác nhau vẫn có những trải nghiệm và quan điểm riêng. Tuy nhiên, đối với thế hệ trẻ sinh ra sau năm 1990, một nước Đức thống nhất là điều hiển nhiên.

Ngày nay, Ngày thống nhất Đức là một dịp để cả nước ăn mừng hòa bình, tự do và sự đoàn kết. Đây là lời nhắc nhở rằng ngay cả những sự chia cắt sâu sắc nhất cũng có thể được hàn gắn thông qua đối thoại và khát vọng chung của người dân.

Vũ Bình Minh ©Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

 

 

---