Kịch bản có thể của nước Nga khi không còn Putin?

“Tình trạng hiện tại của Nga - bị quân sự hóa, bị cô lập, tham nhũng, bị thống trị bởi các cơ quan an ninh siloviki; đang chảy máu chất xám khi hàng trăm nghìn người chạy ra nước ngoài để trốn tránh phục vụ trong một cuộc chiến tranh kinh hoàng - thật ảm đạm.

Với hy vọng chấm dứt thực tế nghiệt ngã này, một số người mong chờ phương án Vladimir Putin rời nhiệm sở.

Tuy nhiên, để thay đổi đất nước, việc ông Putin qua đời hay từ chức là chưa đủ. Nước Nga không được rơi vào tay các lãnh đạo cực hữu.

Các nhà lãnh đạo tương lai của Nga phải dỡ bó và biến đổi các cấu trúc mà Putin đã gây dựng và lãnh đạo trong hơn hai thập kỷ. Rất thách thức và khó khăn. Nhưng một nhóm các chính trị gia đang nghĩ ra một kế hoạch để đáp ứng nó.

Đó là các nhân vật đối lập nổi tiếng cũng như các đại diện trẻ hơn từ chính quyền địa phương và khu vực, Đại hội Đại biểu Nhân dân Nga lần thứ nhất đã họp tại Ba Lan vào đầu tháng 11.

Địa điểm, Cung điện Jablonna bên ngoài Warsaw, mang tính biểu tượng: Đó là địa điểm đàm phán ban đầu trong các cuộc đàm phán bàn tròn dẫn đến sự kết thúc chế độ Cộng sản ở Ba Lan. Ở đó, trong ba ngày tranh luận căng thẳng, những người tham gia đã đưa ra các đề xuất xây dựng lại đất nước của họ. Tổng hợp lại, chúng là một nỗ lực nghiêm túc để xây dựng một nước Nga không có Putin.

Tất nhiên, ưu tiên đầu tiên và cấp bách nhất là giải quyết cuộc xâm lược Ukraine. Mọi người tại đại hội đều phản đối chiến tranh, mà họ cho rằng Nga sẽ bị mất mát hoặc dẫn đến thảm họa hạt nhân. Để giải quyết hậu quả cuộc chiến và ngăn chặn thảm kịch lặp lại, họ đề xuất một “hành động vì hòa bình” nhằm giải ngũ quân đội và chấm dứt việc chiếm đóng lãnh thổ Ukraine, bao gồm cả Crimea; thành lập một nhóm chung để điều tra các tội ác chiến tranh; trả tiền bồi thường cho cơ sở hạ tầng bị hư hỏng và gia đình của những người thiệt mạng; và cam kết không lặp lại “các cuộc chiến tranh chinh phục” trong tương lai.

Ngoài việc đưa ra một biện pháp ngăn chặn chủ nghĩa bành trướng trong tương lai, cam kết trên phạm vi rộng này sẽ cung cấp một tính toán thiết yếu đối với lịch sử xâm lược của chủ nghĩa đế quốc Nga.

Các quan chức chịu trách nhiệm về cuộc chiến và các hành động tội ác cũng sẽ cần phải bị loại bỏ - điều chưa từng xảy ra sau sự sụp đổ của Liên Xô.

Quốc hội sẽ cấm những người thuộc các tổ chức “tội phạm” làm việc trong các cơ sở giáo dục và tiểu bang - chẳng hạn như Dịch vụ An ninh Liên bang hoặc các kênh truyền hình nhà nước - hoặc công khai ủng hộ chiến tranh, cũng như hạn chế quyền bầu cử của họ. Nó cũng sẽ tạo ra một ủy ban “phi Putin hóa” để xem xét việc phục hồi một số nhóm nhất định, bao gồm cả những người đã công khai rút lui và không phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, đồng thời mở kho lưu trữ của các cơ quan an ninh.

Sau đó là cấu trúc của chính nước Nga.

Liên bang Nga có tính tập quyền cao, với sự chắp vá của hơn 80 nước cộng hòa và khu vực trực thuộc tổng thống mạnh mẽ, tạo điều kiện tích lũy quyền lực to lớn. Đại hội, dựa trên tầm nhìn phi tập trung từ thời kỳ Liên Xô sụp đổ, đề xuất giải tán Liên bang Nga và thay thế nó bằng một nền dân chủ nghị viện mới.

Theo một điều khoản dự thảo được diễn đạt rộng rãi về “quyền tự quyết”, nhà nước Nga trong tương lai nên được “tham gia trên cơ sở lựa chọn tự do của các dân tộc sinh sống ở đó”.

Đoạn tuyệt với hiện tại này có thể sửa chữa những lời hứa thất bại trong quá khứ.

Từ Vladimir Lenin đến Boris Yeltsin, các nhà lãnh đạo Nga hiện đại đều có lịch sử đề nghị phân quyền để giành được sự ủng hộ và sau đó từ bỏ một khi họ củng cố quyền lực.

Mặc dù tất cả các chủ thể liên bang đều bình đẳng về mặt pháp lý theo Hiến pháp hiện hành của Nga, nhưng sự bất bình đẳng đáng kể vẫn tồn tại - một thực tế đã được nêu bật bởi việc triển khai quân không cân xứng và cái chết của các dân tộc thiểu số từ các nước cộng hòa nghèo hơn như Dagestan và Buryatia trong cuộc chiến ở Ukraine.

Xem xét lại vấn đề chủ quyền lớn hơn có thể cho phép nước cộng hòa ly khai Chechnya, chẳng hạn, có thể rời khỏi Nga sau khi nước này bị ông Putin khuất phục tàn bạo, đồng thời cho phép các khu vực và nước cộng hòa không có phong trào ly khai mạnh đàm phán lại việc phân bổ nguồn lực và cân bằng quyền lực với trung tâm.

Nó sẽ tạo ra một đất nước công bằng hơn trong khi làm suy yếu chủ nghĩa dân tộc Nga.

Nhà tổ chức và tài trợ chính của đại hội là Ilya Ponomarev, một doanh nhân công nghệ cánh tả.

Là thành viên duy nhất của quốc hội Nga bỏ phiếu chống lại việc sáp nhập Crimea vào năm 2014, ông rời đất nước, nhập quốc tịch Ukraine và hiện đang điều hành một kênh tin tức tiếng Nga ở Kiev.

Là một nhân vật gây tranh cãi trong giới đối lập, vào tháng 8, ông tán thành vụ ám sát Daria Dugina, con gái của triết gia theo chủ nghĩa Á-Âu Alexander Dugin, và khẳng định đó là công việc của một đội quân đảng phái bí mật bên trong nước Nga.

Tuyên bố không được chứng thực này đã khiến các nhân vật đối lập đồng nghiệp phẫn nộ. Ông Ponomarev sau đó đã không được mời tham dự một sự kiện được tổ chức bởi những người chỉ trích Điện Kremlin lâu năm là Garry Kasparov và Mikhail Khodorkovsky.

Bất chấp những bất đồng của họ, phe đối lập của Nga có một tầm nhìn chung về tương lai.

Ông Khodorkovsky và Aleksei Navalny, nhà bất đồng chính kiến ​​nổi tiếng nhất của đất nước, người hiện đang mòn mỏi trong tù, cũng đã đưa ra lời kêu gọi biến Nga thành một nền dân chủ nghị viện với nhiều quyền lực hơn được trao cho cấp địa phương và khu vực. Nhưng các cộng sự của ông Navalny không tham dự đại hội, kể cả ông Kasparov hay ông Khodorkovsky.

Tính hợp pháp của nó - đã bị thách thức bởi một số tổ chức phản chiến của Nga nói rằng nó không đại diện cho họ - cũng bị một số người tham gia nghi ngờ, một số người đã rời đi để phản đối những gì họ coi là thiếu bình đẳng và minh bạch trong cách nó được điều hành .

Mối thù như vậy không giúp ích gì cho các đề xuất, điều này có vẻ xa vời. Tuy nhiên, lịch sử cho thấy rằng những phát triển cấp tiến thường được ấp ủ ở nước ngoài hoặc ngầm. Vào cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, những người di cư chính trị trong các cộng đồng hay tranh cãi khắp châu Âu đã lên kế hoạch cho sự sụp đổ của đế chế Nga. Trong số đó có Vladimir Lenin, người đang sống ở Ba Lan khi Thế chiến thứ nhất bùng nổ.

Hiện tại, với phần lớn dân số Nga bị buộc phải im lặng trong khi những người khác bị mất việc làm hoặc mất tự do vì bày tỏ quan điểm bất đồng, khả năng chuyển đổi của đất nước có vẻ xa vời. 

Tuy nhiên, thay đổi có thể đến khi nó ít được mong đợi nhất. Đầu năm 1917, Lenin bi quan than thở rằng có lẽ ông không còn sống để chứng kiến ​​cuộc cách mạng; vài tuần sau, sa hoàng bị lật đổ.

Nga không còn cam chịu lặp lại quá khứ hơn bất kỳ quốc gia nào khác. Bây giờ là lúc để hình dung lại tương lai của nó.

Bà Neumeyer là một nhà báo và nhà sử học nghiên cứu về Nga và Đông Âu.

Joy Neumeyer, đăng trên New York Times

---