Từ gian lận đến học thật: cách một giáo viên dùng AI để thay đổi tư duy sinh viên

Một giáo viên đã thực hiện một thí nghiệm táo bạo bằng cách cho phép sinh viên “gian lận” bằng AI. Kết quả bất ngờ là họ không chỉ học được nhiều hơn mà còn trở nên có trách nhiệm và tư duy phản biện hơn.

Cấm hay cho phép đều chưa phải là giải pháp

Dù các quy định cấm hay cho phép, trí tuệ nhân tạo (AI) vẫn đang được sinh viên sử dụng hàng ngày trong môi trường học thuật. Một số dùng AI như một công cụ học tập, số khác lại dùng để đối phó, nhưng phần lớn chưa thật sự hiểu cách tận dụng công nghệ này một cách hiệu quả.

Quá trình sao chép, chỉnh sửa hay “nâng cấp” văn bản bằng AI thường diễn ra một cách âm thầm. Khi thiếu sự minh bạch, việc học có thể biến thành sự đối phó.

Một thực tế đáng chú ý là nhiều bài viết của sinh viên vốn đã tốt trước khi có sự can thiệp của AI, nhưng chính các em lại không nhận ra điều đó. Việc lạm dụng AI không chỉ là “viết hộ” mà còn làm mất đi giọng văn và tư duy cá nhân của người học.

Một thí nghiệm táo bạo: cho phép “gian lận” có kiểm soát

Thay vì cấm đoán, một giáo viên đã quyết định đưa hoạt động này ra ánh sáng thông qua một bài tập độc đáo. Sinh viên được yêu cầu “gian lận một cách có ý thức” và học hỏi từ chính quá trình đó.

Bài tập được chia thành hai phần, sử dụng hai nhóm câu lệnh (prompt) khác nhau:

• Nhóm câu lệnh “gian lận”: Giao hoàn toàn công việc cho AI, như yêu cầu viết lại, sửa lỗi, hay hoàn thành bài tập.
• Nhóm câu lệnh “học tập”: Tương tác với AI để đặt câu hỏi, yêu cầu giải thích, tìm kiếm ví dụ và nhận phản hồi chi tiết.

Sau khi hoàn thành, sinh viên được yêu cầu so sánh kết quả từ hai cách tiếp cận và chia sẻ những gì họ đã nhận ra.

Sự thức tỉnh sau trải nghiệm

Kết quả của bài tập đã tạo ra một không khí thảo luận sôi nổi và khác biệt trong lớp học. Nhiều sinh viên đã ghi lại quá trình làm việc của mình để minh họa cho sự thay đổi trong nhận thức của họ.

Những phản hồi cho thấy một sự chuyển biến rõ rệt. Sinh viên nhận ra rằng khi để AI làm hộ, họ có được kết quả nhanh chóng nhưng lại không hiểu được bản chất của vấn đề hay lỗi sai của mình. Ngược lại, khi chủ động hỏi và yêu cầu AI giải thích, họ thực sự học được kiến thức.

Một trong những kết quả bất ngờ nhất là sinh viên bắt đầu phản biện lại chính AI. Khi công cụ này đưa ra những câu trả lời hời hợt hoặc không chính xác, họ đã chủ động phản bác, yêu cầu làm rõ, thậm chí chỉ ra lỗi sai. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc hình thành tư duy phản biện.

Vai trò mới của người thầy: dạy về “trình độ AI”

Thí nghiệm này cho thấy một thực tế quan trọng trong bối cảnh giáo dục hiện đại. Việc cấm đoán AI chỉ đẩy sinh viên vào thế phải che giấu và học sai cách. Ngược lại, việc cho phép mà không hướng dẫn cũng vô tình tiếp tay cho sự phụ thuộc tiêu cực.

Nếu không được dạy cách tương tác với AI một cách có mục đích, sinh viên sẽ mãi dừng lại ở việc sao chép và bỏ lỡ cơ hội học tập thực sự. Vai trò của giáo viên ngày nay không chỉ là truyền thụ kiến thức chuyên môn, mà còn là trang bị cho người học “trình độ AI” (AI Literacy).

Điều này bao gồm việc giúp sinh viên biết cách đặt câu hỏi đúng, cách phản biện thông tin do AI cung cấp, và nhận thức rõ ranh giới giữa việc sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ học tập và một “cái nạng” trí tuệ.

Học trong sự minh bạch thay vì lẩn tránh

AI không phải là kẻ thù của giáo dục. Mối nguy thực sự nằm ở việc sử dụng nó một cách thiếu ý thức, không có sự phản tư và làm mất đi yếu tố con người trong quá trình học hỏi.

Thay vì tìm cách phát hiện gian lận, phương pháp tiếp cận hiệu quả hơn là chiếu sáng vào “vùng tối” nơi hành vi này có thể nảy sinh. Bằng cách đó, sinh viên có thể tự mình nhìn nhận, đưa ra lựa chọn và hướng đến việc học thật.

Bởi lẽ, AI có thể là một gia sư cá nhân hóa tuyệt vời, nhưng cũng có thể là một cạm bẫy dẫn đến sự lười biếng và trì trệ trong tư duy. Cuối cùng, kết quả tốt hay xấu vẫn phụ thuộc hoàn toàn vào cách con người sử dụng công cụ này.

Nguyễn Thanh Bình ©Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

 

 

---