Vấn đề năm 2038: quả bom hẹn giờ kỹ thuật số sau sự cố Y2K

Vào ngày 19 tháng 1 năm 2038, nhiều hệ thống máy tính trên toàn cầu có nguy cơ gặp sự cố nghiêm trọng do một giới hạn kỹ thuật trong cách lưu trữ thời gian. Các chuyên gia cảnh báo rằng tác động của "vấn đề năm 2038" có thể vượt qua cả sự cố Y2K từng gây lo ngại vào cuối thế kỷ trước.

Sau gần bốn thập kỷ kể từ khi sự cố Y2K gây ra nỗi lo ngại toàn cầu về một cuộc sụp đổ kỹ thuật số, thế giới công nghệ lại một lần nữa phải đối mặt với một cột mốc tương tự nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro phức tạp hơn. Đó là "vấn đề năm 2038", hay còn gọi là Y2K38, một quả bom hẹn giờ kỹ thuật số có thể gây gián đoạn hàng tỷ thiết bị trên toàn thế giới.

Vào lúc 03:14:07 giờ quốc tế (UTC) ngày 19 tháng 1 năm 2038, nhiều hệ thống máy tính có thể đồng loạt gặp lỗi. Nguyên nhân không đến từ một loại virus hay một cuộc tấn công mạng, mà từ một giới hạn cơ bản trong cách các hệ thống này được lập trình để đếm thời gian.

Nguồn gốc kỹ thuật của vấn đề năm 2038

Vấn đề Y2K38 bắt nguồn từ các hệ thống máy tính sử dụng hệ điều hành Unix và các hệ điều hành tương tự, bao gồm Linux và các phiên bản cũ của macOS. Trong các hệ thống này, thời gian được đo bằng số giây trôi qua kể từ một thời điểm gốc, được gọi là "kỷ nguyên Unix" (Unix epoch), bắt đầu từ 00:00:00 UTC ngày 1 tháng 1 năm 1970.

Bộ đếm thời gian này thường được lưu trữ dưới dạng một số nguyên có dấu 32-bit. Một biến số 32-bit có giới hạn lưu trữ, với giá trị dương tối đa là 2.147.483.647. Khi số giây kể từ kỷ nguyên Unix vượt qua con số này vào ngày 19 tháng 1 năm 2038, bộ đếm sẽ bị "tràn số" và quay vòng về giá trị âm nhỏ nhất.

Hệ quả là, thay vì hiển thị ngày 19 tháng 1 năm 2038, máy tính sẽ hiểu nhầm rằng đó là ngày 13 tháng 12 năm 1901. Sự sai lệch thời gian đột ngột này có thể gây ra những lỗi nghiêm trọng, từ việc tính toán sai lệch, từ chối chứng chỉ bảo mật, đến việc hệ thống ngừng hoạt động hoàn toàn.

Các hệ thống có nguy cơ bị ảnh hưởng

Tác động của Y2K38 không chỉ giới hạn ở máy tính cá nhân hay máy chủ. Mối đe dọa lớn nhất nằm ở các hệ thống nhúng và các cơ sở hạ tầng lâu đời, nơi việc nâng cấp phần cứng và phần mềm là vô cùng tốn kém và phức tạp. Nhiều lĩnh vực quan trọng có thể bị ảnh hưởng, bao gồm:

• Hệ thống giao thông: Các hệ thống kiểm soát không lưu, quản lý tín hiệu giao thông, và máy tính trên ô tô, máy bay có thể gặp lỗi.
• Năng lượng và tiện ích: Mạng lưới điện, nhà máy xử lý nước, và các cơ sở hạ tầng quan trọng khác thường dựa vào các hệ thống điều khiển công nghiệp cũ kỹ.
• Tài chính và ngân hàng: Các giao dịch tài chính yêu cầu dấu thời gian chính xác để xác thực và ghi nhận. Sai lệch thời gian có thể làm gián đoạn các hệ thống thanh toán và giao dịch chứng khoán.
• Thiết bị y tế: Nhiều thiết bị y tế trong bệnh viện sử dụng hệ thống nhúng để hoạt động, và một sự cố về thời gian có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng.

Khác với sự cố Y2K, vốn có một thời hạn rõ ràng và nhận được sự chú ý lớn từ truyền thông, vấn đề Y2K38 lại âm thầm hơn. Nhiều hệ thống được thiết kế để hoạt động trong hàng chục năm mà không cần can thiệp, khiến việc xác định và thay thế chúng trở thành một thách thức lớn.

Giải pháp và lộ trình khắc phục

Giải pháp cơ bản cho vấn đề năm 2038 là chuyển đổi từ việc sử dụng biến số 32-bit sang 64-bit để lưu trữ thời gian. Một biến số 64-bit có thể lưu trữ một con số lớn đến mức nó sẽ không bị tràn trong khoảng 292 tỷ năm, đủ để giải quyết triệt để vấn đề.

Trên thực tế, hầu hết các hệ điều hành hiện đại, máy tính cá nhân và máy chủ bán ra trong thập kỷ qua đều đã sử dụng hệ thống 64-bit. Tuy nhiên, vấn đề vẫn còn tồn tại trong hàng tỷ thiết bị cũ hơn, các hệ thống nhúng và các phần mềm kế thừa vẫn đang được sử dụng rộng rãi.

Các nhà phát triển phần mềm và các tổ chức trên toàn thế giới đang làm việc để xác định các hệ thống dễ bị tổn thương và lên kế hoạch nâng cấp hoặc thay thế. Quá trình này đòi hỏi sự đầu tư đáng kể về thời gian, tiền bạc và nhân lực. Do đó, việc nâng cao nhận thức và bắt đầu hành động từ sớm là yếu tố then chốt để ngăn chặn một cuộc khủng hoảng kỹ thuật số tiềm tàng khi đồng hồ điểm sang năm 2038.

Thành Lộc ©Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

 

 

---