Sự khác biệt giữa quyền cư trú và quốc tịch Đức: Hướng dẫn toàn diện cho người nước ngoài

Đức, với nền kinh tế phát triển mạnh mẽ và chất lượng sống cao, luôn là điểm đến lý tưởng cho người nước ngoài. Tuy nhiên, để sinh sống và làm việc tại đây, bạn cần nắm vững hai khái niệm pháp lý quan trọng: quyền cư trú và quốc tịch. Cả hai đều cho phép bạn cư trú hợp pháp, nhưng quyền lợi, nghĩa vụ và vị thế pháp lý lại rất khác nhau. 

Nguồn: BPOL / Bộ Nội vụ Liên bang Đức

Quyền cư trú tại Đức: Định nghĩa và các loại giấy phép

Tình trạng cư trú (Aufenthaltstitel) xác định quyền hợp pháp của người nước ngoài được phép cư trú tại Đức trong thời gian nhất định hoặc vô thời hạn. Điều này không đồng nghĩa với việc bạn là công dân Đức, mà chỉ là bạn được phép sinh sống tại Đức theo các điều kiện đã được quy định trong pháp luật. Các loại giấy phép cư trú phổ biến bao gồm:

• Thị thực (Visum): Giấy phép ban đầu cho phép nhập cảnh và lưu trú ngắn hạn hoặc để xin giấy phép cư trú dài hạn.
• Giấy phép cư trú tạm thời (Aufenthaltserlaubnis): Được cấp cho các mục đích cụ thể như học tập, làm việc, hoặc đoàn tụ gia đình. Giấy phép này có thời hạn và cần được gia hạn định kỳ.
• Giấy phép định cư/cư trú vĩnh viễn (Niederlassungserlaubnis hoặc Erlaubnis zum Daueraufenthalt-EU): Cho phép người nước ngoài sinh sống và làm việc tại Đức vô thời hạn, không phụ thuộc vào bất kỳ mục đích cụ thể nào. Đây là bước đệm quan trọng trước khi xem xét xin nhập quốc tịch Đức.

Những người sở hữu giấy phép cư trú, đặc biệt là cư trú vĩnh viễn, được hưởng nhiều quyền lợi về an sinh xã hội, giáo dục và việc làm, nhưng vẫn phải tuân thủ các quy định dành cho người nước ngoài.

Quốc tịch Đức: Khái niệm và ý nghĩa

Quốc tịch Đức (deutsche Staatsangehörigkeit) thể hiện mối quan hệ pháp lý đầy đủ giữa một cá nhân và nhà nước Đức, mang lại tư cách công dân trọn vẹn. Một người mang quốc tịch Đức sẽ có đầy đủ quyền lợi và nghĩa vụ như một công dân Đức bản địa. Có thể có được quốc tịch Đức thông qua các con đường sau:

• Sinh ra tại Đức (nếu ít nhất một phụ huynh là công dân Đức hoặc đã cư trú hợp pháp tại Đức trong một thời gian nhất định).
• Thông qua huyết thống (nếu cha hoặc mẹ là công dân Đức).
• Thông qua nhập quốc tịch (Einbürgerung) đối với người nước ngoài đã cư trú hợp pháp và đáp ứng các điều kiện cụ thể, được quy định rõ ràng trong luật pháp.

Việc sở hữu quốc tịch Đức đồng nghĩa với việc bạn là một phần không thể tách rời của xã hội Đức, hưởng trọn vẹn các quyền lợi hiến định và đồng thời gánh vác đầy đủ các nghĩa vụ công dân.

So sánh quyền lợi và nghĩa vụ: Cư trú vĩnh viễn và Quốc tịch Đức

Cả cư trú vĩnh viễn và quốc tịch Đức đều mang lại sự ổn định, nhưng sự khác biệt về quyền lợi và nghĩa vụ là rất đáng kể:

• Quyền bầu cử và tham gia chính trị:
  • Cư trú: Người có giấy phép cư trú, kể cả vĩnh viễn, thường không có quyền bầu cử ở cấp liên bang và tiểu bang. Công dân Liên minh châu Âu (EU) có thể bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử địa phương.
  • Quốc tịch: Công dân Đức có quyền bầu cử và ứng cử ở tất cả các cấp, từ địa phương đến liên bang, và tham gia vào các cơ quan công quyền.
• Tự do đi lại và làm việc quốc tế:
  • Cư trú: Người có giấy phép cư trú vĩnh viễn có thể đi lại tự do trong khu vực Schengen. Tuy nhiên, để làm việc hoặc định cư tại các quốc gia EU khác, họ vẫn cần giấy phép riêng. Đối với các quốc gia ngoài EU, họ vẫn cần thị thực theo quy định của từng nước.
  • Quốc tịch: Với hộ chiếu Đức, công dân có thể đi lại dễ dàng đến nhiều quốc gia trên thế giới mà không cần xin visa. Họ có quyền tự do định cư và làm việc trong toàn bộ Liên minh châu Âu (EU) và khu vực kinh tế châu Âu (EEA).
• Bảo vệ lãnh sự:
  • Cư trú: Người nước ngoài được bảo vệ lãnh sự từ đại sứ quán hoặc lãnh sự quán của quốc gia mình.
  • Quốc tịch: Công dân Đức được hưởng sự bảo vệ và hỗ trợ từ các cơ quan ngoại giao của Đức trên toàn thế giới.
• Tuyển dụng công:
  • Cư trú: Một số vị trí trong bộ máy nhà nước, lực lượng vũ trang hoặc các lĩnh vực nhạy cảm thường chỉ dành cho công dân Đức.
  • Quốc tịch: Công dân Đức có quyền tiếp cận mọi vị trí tuyển dụng công mà không bị hạn chế bởi quốc tịch.
• Nguy cơ trục xuất:
  • Cư trú: Ngay cả người có giấy phép cư trú vĩnh viễn vẫn có thể bị trục xuất khỏi Đức trong trường hợp vi phạm pháp luật nghiêm trọng.
  • Quốc tịch: Công dân Đức không thể bị tước quốc tịch và trục xuất, trừ những trường hợp đặc biệt hiếm hoi và theo quy định rất chặt chẽ của luật pháp quốc tế.
• Nghĩa vụ:
  • Cả hai: Đều phải tuân thủ pháp luật Đức.
  • Quốc tịch: Công dân Đức còn có trách nhiệm đóng góp vào xã hội thông qua việc tham gia bầu cử, thực hiện nghĩa vụ quân sự (trong thời bình là tự nguyện), và bảo vệ hiến pháp.

Điều kiện để có được quyền cư trú vĩnh viễn (Niederlassungserlaubnis)

Để có được giấy phép cư trú vĩnh viễn, bạn cần đáp ứng các điều kiện sau:

• Đã có giấy phép cư trú tạm thời hợp lệ tại Đức trong ít nhất 5 năm (có thể rút ngắn đối với một số trường hợp đặc biệt, ví dụ như người có bằng cấp chuyên môn của Đức).
• Có khả năng tự chủ về tài chính, không phụ thuộc vào trợ cấp xã hội (Hartz IV hoặc Bürgergeld).
• Có chỗ ở phù hợp.
• Đã đóng bảo hiểm hưu trí tối thiểu 60 tháng.
• Đạt trình độ tiếng Đức B1 hoặc cao hơn.
• Có kiến thức cơ bản về hệ thống pháp luật, xã hội và điều kiện sống tại Đức (thường thông qua bài kiểm tra 'Leben in Deutschland').

Điều kiện và quy trình nhập quốc tịch Đức (Einbürgerung)

Nhập quốc tịch Đức đòi hỏi nhiều điều kiện và quy trình phức tạp hơn:

Điều kiện chính:

• Cư trú hợp pháp tại Đức ít nhất 8 năm (có thể rút ngắn xuống 7 năm nếu hoàn thành khóa học hòa nhập, hoặc 6 năm nếu có thành tích hòa nhập đặc biệt và trình độ tiếng Đức tốt).
• Có khả năng tự chủ tài chính cho bản thân và gia đình, không phụ thuộc vào trợ cấp xã hội.
• Trình độ tiếng Đức B1 hoặc cao hơn (tùy trường hợp có thể yêu cầu B2 hoặc cao hơn).
• Đậu bài kiểm tra nhập tịch (Einbürgerungstest) về luật pháp, xã hội và lịch sử Đức.
• Không có tiền án tiền sự nghiêm trọng.
• Cam kết tuân thủ Hiến pháp Đức (Bekenntnis zur freiheitlichen demokratischen Grundordnung).
• Về song tịch: Luật nhập quốc tịch mới có hiệu lực từ ngày 27 tháng 6 năm 2024 cho phép giữ quốc tịch gốc trong hầu hết các trường hợp, loại bỏ yêu cầu từ bỏ quốc tịch trước đó.

Quy trình cơ bản:

1. Chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, bao gồm các giấy tờ cá nhân, chứng minh thu nhập, chứng chỉ tiếng Đức, chứng chỉ kiểm tra nhập tịch, v.v.
2. Nộp đơn xin nhập quốc tịch tại cơ quan nhập tịch (Einbürgerungsbehörde) của thành phố hoặc quận nơi bạn cư trú.
3. Cơ quan chức năng sẽ xem xét hồ sơ và có thể yêu cầu phỏng vấn hoặc bổ sung giấy tờ.
4. Nếu được chấp thuận, bạn sẽ nhận được thông báo và thư mời tham dự lễ nhập tịch.
5. Tại buổi lễ, bạn sẽ tuyên thệ trung thành với Hiến pháp Đức và nhận Giấy chứng nhận nhập quốc tịch (Einbürgerungsurkunde).

Quyết định giữa việc duy trì tình trạng cư trú hoặc theo đuổi quốc tịch Đức phụ thuộc vào mục tiêu cá nhân và mong muốn gắn bó lâu dài với đất nước này.

Cả cư trú và quốc tịch đều là những bước quan trọng khẳng định vị thế pháp lý tại Đức, nhưng chỉ quốc tịch mới mang lại quyền lợi và nghĩa vụ đầy đủ của một công dân, mở ra con đường hòa nhập trọn vẹn vào xã hội Đức.

Phạm Hương - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

---