Trục xuất sang Uganda: một giải pháp gây tranh cãi cho khủng hoảng di cư châu Âu

Châu Âu đang xem xét một kế hoạch gây tranh cãi nhằm trục xuất những người di cư bị từ chối tị nạn đến các trung tâm ở Uganda. Đề xuất này được đưa ra trong bối cảnh hàng trăm nghìn người đang đối mặt với lệnh trục xuất nhưng không thể về nước.

Một đề xuất táo bạo tại hội nghị an ninh di cư

Tại hội nghị “Munich Meeting on Migration” diễn ra ở München, một câu hỏi chính sách nóng bỏng đã được đặt ra, có khả năng định hình lại toàn bộ chiến lược quản lý di cư của châu Âu. Thay vì tiếp tục các nỗ lực trục xuất người di cư không được chấp thuận về quốc gia gốc vốn gặp nhiều bế tắc, liệu châu Âu có nên chuyển hướng sang một giải pháp hoàn toàn mới: đưa họ đến một quốc gia thứ ba như Uganda? Đề xuất này, dù còn sơ khai, đã ngay lập tức làm dấy lên một cuộc tranh luận gay gắt về tính hiệu quả, pháp lý và đạo đức.

Sáng kiến này được đưa ra trong bối cảnh áp lực chính trị ngày càng gia tăng đối với các chính phủ châu Âu trong việc kiểm soát dòng người di cư và xử lý hiệu quả các trường hợp bị từ chối tị nạn. Các phương pháp truyền thống đang cho thấy sự hạn chế rõ rệt, đòi hỏi các nhà hoạch định chính sách phải tìm kiếm những giải pháp đột phá, dù chúng có thể gây tranh cãi. Hội nghị tại München chính là diễn đàn để các ý tưởng mới được thảo luận một cách cởi mở, nhằm tìm ra lối thoát cho bài toán di cư phức tạp.

Bối cảnh khủng hoảng trục xuất tại Đức

Để hiểu rõ tầm quan trọng của đề xuất này, cần nhìn vào thực trạng tại Đức, một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng lớn nhất từ các dòng di cư. Theo số liệu chính thức, hiện có tới 226.000 người nước ngoài đang cư trú tại Đức thuộc diện buộc phải rời khỏi đất nước sau khi đơn xin tị nạn của họ bị từ chối. Tuy nhiên, việc thực thi các lệnh trục xuất này là một thách thức khổng lồ và thường xuyên không thành công.

Nguyên nhân của sự bế tắc rất đa dạng. Nhiều quốc gia gốc từ chối hợp tác hoặc không chịu tiếp nhận lại công dân của mình. Một số người di cư không có giấy tờ tùy thân hợp lệ, khiến việc xác định quốc tịch trở nên bất khả thi. Các rào cản pháp lý, lo ngại về an toàn cá nhân tại quê nhà, và các vấn đề sức khỏe cũng góp phần làm cho quy trình trục xuất bị đình trệ. Tình trạng này tạo ra một nhóm lớn những người sống trong tình trạng pháp lý không chắc chắn, gây áp lực lên hệ thống an sinh xã hội và tạo ra những thách thức về an ninh trật tự.

Chi tiết về "mô hình Uganda"

Trước tình hình đó, Bộ trưởng Nội vụ Hà Lan David van Weel đã giới thiệu một khái niệm được gọi là “mô hình Uganda”. Cốt lõi của mô hình này là việc thành lập các "Return-Hubs" (trung tâm hồi hương) tại một quốc gia thứ ba sẵn sàng hợp tác, trong trường hợp này là Uganda. Thay vì bị trả về một quốc gia có thể không an toàn hoặc không tiếp nhận, những người bị từ chối tị nạn ở châu Âu sẽ được chuyển đến các trung tâm này.

Theo mô tả, các trung tâm này không phải là nhà tù, mà là nơi cung cấp chỗ ở, các dịch vụ cơ bản và quan trọng hơn là các chương trình đào tạo nghề. Mục tiêu là trang bị cho người di cư những kỹ năng cần thiết để họ có thể tái hòa nhập vào xã hội một cách bền vững khi điều kiện cho phép họ trở lại quê hương. Về lý thuyết, mô hình này vừa giải quyết được tình trạng bế tắc trong trục xuất của châu Âu, vừa mang lại một lựa chọn nhân đạo hơn cho người di cư so với việc bị giam giữ hoặc sống bất hợp pháp.

Lập trường của các nhà hoạch định chính sách

Với tư cách là chủ nhà hội nghị, Bộ trưởng Nội vụ Đức Alexander Dobrindt đã bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ đối với việc tìm kiếm các giải pháp sáng tạo. Ông khẳng định: “Châu Âu cần những đường biên giới vững chắc, các quy trình trục xuất nhanh chóng và những giải pháp sáng tạo. Chỉ có như vậy chúng ta mới có thể duy trì được trật tự, sự an toàn và tinh thần đoàn kết trong liên minh”. Tuyên bố này phản ánh quan điểm cứng rắn của nhiều chính trị gia bảo thủ tại châu Âu, những người tin rằng việc kiểm soát chặt chẽ biên giới là điều kiện tiên quyết để bảo vệ sự ổn định xã hội.

Những người ủng hộ cho rằng mô hình hợp tác với một quốc gia thứ ba như Uganda có thể phá vỡ chu trình buôn người, vì nó làm giảm sức hấp dẫn của việc vượt biên trái phép vào châu Âu. Nếu người di cư biết rằng ngay cả khi đến được châu Âu, họ vẫn có thể bị chuyển đến một trung tâm ở châu Phi, họ có thể sẽ không mạo hiểm tính mạng và tiền bạc cho hành trình nguy hiểm này. Đây được xem là một yếu tố răn đe tiềm năng, góp phần vào chiến lược tổng thể nhằm giảm thiểu di cư bất hợp pháp.

Những tranh cãi và thách thức về nhân quyền

Tuy nhiên, mô hình này ngay lập tức vấp phải sự chỉ trích dữ dội từ các tổ chức nhân quyền và các chuyên gia pháp lý. Câu hỏi lớn nhất được đặt ra là liệu kế hoạch này có phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Geneva về người tị nạn hay không. Nguyên tắc không xua đuổi (non-refoulement) cấm các quốc gia trả người tị nạn về nơi mà tính mạng hoặc tự do của họ bị đe dọa. Việc chuyển họ đến một nước thứ ba làm dấy lên lo ngại rằng châu Âu đang lách luật và trốn tránh trách nhiệm của mình.

Các nhà phê bình cũng lo ngại rằng Uganda có thể trở thành một “bãi chứa” người tị nạn cho châu Âu, và điều kiện sống trong các trung tâm hồi hương có thể không đảm bảo các tiêu chuẩn về nhân quyền. Ai sẽ giám sát các trung tâm này? Người di cư sẽ có những quyền lợi gì? Liệu họ có bị giam giữ vô thời hạn hay không? Đây là những câu hỏi cấp bách chưa có lời giải đáp thỏa đáng, và bất kỳ sai sót nào trong việc đảm bảo nhân quyền cũng có thể biến sáng kiến này thành một thảm họa nhân đạo.

Rõ ràng, châu Âu đang đứng trước một ngã ba đường trong chính sách di cư. Áp lực phải hành động là rất lớn, nhưng các giải pháp được đề xuất lại chứa đựng nhiều rủi ro về pháp lý và đạo đức. Cuộc tranh luận về “mô hình Uganda” chỉ mới bắt đầu, nhưng nó cho thấy sự dịch chuyển trong tư duy chính sách của châu lục, hướng tới các biện pháp ngày càng cứng rắn hơn. Tương lai của kế hoạch này vẫn còn bỏ ngỏ, nhưng nó chắc chắn sẽ là một chủ đề trung tâm trong các cuộc thảo luận chính trị tại châu Âu trong thời gian tới.

Vũ Bình Minh ©Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

 

 

---