Hy vọng và hoài nghi về cuộc gặp thượng đỉnh Trump - Putin

Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 6/8 nói với phóng viên tại Nhà Trắng rằng "có cơ hội tốt" để cuộc gặp giữa ông với lãnh đạo Nga và Ukraine diễn ra sớm.

Cuộc gặp thượng đỉnh Trump - Putin được kỳ vọng là bước ngoặt thúc đẩy Nga đạt thỏa thuận nào đó về Ukraine, song tương lai kết thúc xung đột vẫn xa vời.

Ông Trump không tiết lộ thời gian và địa điểm của cuộc gặp, song truyền thông Mỹ dẫn lời các nguồn tin am hiểu vấn đề cho biết Tổng thống dự định gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin sớm nhất vào tuần tới và sau đó muốn tổ chức cuộc gặp ba bên với lãnh đạo Nga, Ukraine.

Một ngày sau, ông Yuri Ushakov, trợ lý chính sách đối ngoại Điện Kremlin, xác nhận Moskva đang bắt đầu thảo luận chi tiết với Washington về kế hoạch diễn ra cuộc gặp giữa Tổng thống Nga Putin và người đồng cấp Mỹ Trump.

Theo ông Ushakov, hội nghị thượng đỉnh song phương sẽ diễn ra "trong những ngày tới" và sự kiện được tổ chức "theo đề xuất từ phía Mỹ".

Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) và Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: Reuters

Ý tưởng về cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Nga, vốn được coi là điều "không tưởng" hồi năm ngoái, dần trở thành hiện thực sau khi đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff hôm 6/8 tới Moskva và thảo luận với Tổng thống Putin trong khoảng ba giờ.

Cơn giận dữ của Tổng thống Trump với lãnh đạo Nga dường như đã tan biến sau cuộc gặp của Witkoff. Ông Trump dường như tin rằng một hội nghị thượng đỉnh đầu tiên sau nhiều năm giữa hai lãnh đạo Mỹ - Nga sẽ là chìa khóa để chấm dứt xung đột ở Ukraine.

Tâm trạng hiện nay của Tổng thống trái ngược hoàn toàn với thái độ ông thể hiện trong vài tuần qua, khi ông liên tục chỉ trích Nga vì các cuộc không kích nhằm vào Ukraine, mô tả những gì Nga đang thực hiện là "hoàn toàn điên rồ".

Tổng thống Trump hôm 6/8 tỏ ra thận trọng khi nói rằng vẫn chưa có "bước đột phá" nào ở Moskva. Tuy nhiên, ông vẫn thể hiện lạc quan, bất chấp các cuộc tấn công dữ dội bằng máy bay không người lái (UAV) và tên lửa gần đây của Nga vào Ukraine và thực tế rằng đến nay, Tổng thống Putin vẫn chưa cho thấy ý định muốn chấm dứt chiến sự.

Kể từ thời điểm nhậm chức hồi tháng một, ông Trump liên tục tuyên bố tiến trình đàm phán Nga - Ukraine sắp đạt được tiến bộ lớn, sau khi từng hứa hẹn sẽ chấm dứt xung đột trong 24 giờ.

Nhưng theo giới quan sát, những lý do để Tổng thống Putin tiếp tục chiến dịch ở Ukraine lớn hơn nhiều so với bất kỳ động lực nào mà Tổng thống Trump có thể đưa ra để thuyết phục ông chấm dứt nó.

"Tôi nghĩ Washington đôi khi đánh giá thấp quyết tâm và mức độ đầu tư của Điện Kremlin vào cuộc xung đột này", David Salvo, chuyên gia về Nga kiêm giám đốc điều hành Liên minh Bảo vệ Dân chủ tại Quỹ Marshall Đức, nhận xét.

Theo ông, Tổng thống Putin có động lực chính trị lớn để kết thúc chiến sự theo các điều kiện có lợi cho Nga, trong bối cảnh toàn bộ nền kinh tế Nga trong ba năm qua đều tập trung vào cuộc chiến.

"Tôi không thấy bất cứ điều gì có thể xoay chuyển tình thế và thay đổi tính toán của Điện Kremlin", ông cho biết thêm.

Tuy nhiên, để kiến tạo hòa bình thành công, các lãnh đạo đôi lúc phải chấp nhận rủi ro. Và nếu Tổng thống Trump bằng cách nào đó khởi xướng được một tiến trình hòa bình thực sự, ông sẽ cứu được hàng nghìn sinh mạng trong cuộc xung đột, đồng thời xác lập một dấu mốc quan trọng cho Mỹ và chính bản thân mình.

Theo giới chuyên gia, một cuộc gặp thượng đỉnh thành công với Tổng thống Putin sẽ là bằng chứng cho thấy năng lực ngoại giao của Tổng thống Trump, từ đó củng cố niềm tin ở cả Mỹ và châu Âu rằng ông hoàn toàn có thể chấm dứt chiến sự bằng kỹ năng đàm phán trực tiếp.

Chuyên gia phân tích Stephen Collinson từ CNN đánh giá việc ông Trump sớm nâng tầm ý nghĩa cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Nga nhiều khả năng sẽ tạo ra áp lực buộc ông Putin phải đồng ý với ít nhất một thỏa thuận mà Nhà Trắng có thể coi là thắng lợi, như thỏa thuận ngừng không kích nhắm vào mục tiêu dân sự.

Cuộc gặp cũng là bằng chứng cho thấy hiệu quả của chiến lược mới mà Tổng thống Trump áp dụng, đó là gây áp lực buộc người đồng cấp Nga ngồi vào đàm phán thay vì chỉ hứa hẹn.

Có lẽ không phải ngẫu nhiên mà thông tin về hội nghị thượng đỉnh được công bố vào ngày Tổng thống Trump thông báo sẽ tung đòn trừng phạt thứ cấp, áp thuế nặng với Ấn Độ, một trong những khách hàng mua dầu hàng đầu của Nga. Ông chủ Nhà Trắng cũng đang đối mặt với hạn chót 8/8 do chính ông đặt ra về việc trừng phạt Moskva vì phớt lờ yêu cầu ngừng bắn.

Hôm 6/8, đã có tín hiệu lạc quan hiếm hoi được phát đi từ Ukraine. "Nga dường như đã nghiêng hơn về một lệnh ngừng bắn, áp lực đang có tác dụng", Tổng thống Volodymyr Zelensky phát biểu.

Tuy nhiên, vẫn còn đó những hoài nghi về việc liệu cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ - Nga có thể mang đến kết quả thực chất, hay Tổng thống Putin sẽ áp dụng lại chiến thuật cũ của mình.

Trong 7 tháng đầu nhiệm kỳ thứ hai, Tổng thống Trump đã không ít lần bị người đồng cấp Nga gây thất vọng khi phớt lờ nỗ lực hòa bình của ông. Ngay cả khi áp dụng chiến lược hòa hoãn, mềm mỏng, ông vẫn không thể thuyết phục ông chủ Điện Kremlin thay đổi lập trường.

Nhiều người lo ngại Tổng thống Putin một lần nữa đang khiến Tổng thống Trump kỳ vọng quá mức sau cuộc gặp với đặc phái viên Witkoff, người đến nay chưa đạt được thành tích gì đáng kể trong nỗ lực kiến tạo hòa bình ở cả Trung Đông và Ukraine.

Về đề xuất của đặc phái viên Witkoff với việc tổ chức cuộc gặp ba bên có cả Tổng thống Ukraine Zelensky, trợ lý chính sách đối ngoại Điện Kremlin Ushakov cho biết Nga "không bình luận gì về điều này". Phát biểu khiến triển vọng tổ chức hội nghị thượng đỉnh ba bên Mỹ - Nga - Ukraine trở nên mờ mịt.

Tổng thống Trump đã thừa nhận ông không biết chiến lược thực sự của người đồng cấp Nga là gì.

"Tôi chưa thể trả lời câu hỏi đó của bạn được", ông nói với phóng viên ở Nhà Trắng ngày 6/8. "Tôi sẽ sớm cho các bạn biết trong vài tuần tới, hoặc sớm hơn".

Ông Trump có thể cố gắng khắc họa rằng một cuộc gặp thượng đỉnh với ông Putin đã là thắng lợi lớn. Tuy nhiên, khi làm như vậy, ông cũng sẽ trao cơ hội để Nga không cần chấm dứt chiến sự trong tương lai gần, Collinson nhận định.

Tổng thống Putin từ lâu nói rằng ông sẵn lòng gặp Tổng thống Trump vào thời điểm thích hợp. Và một cuộc gặp như vậy sẽ đánh dấu bước trở lại của lãnh đạo Nga trên sân khấu ngoại giao hàng đầu thế giới.

"Tôi nghĩ Tổng thống Putin sẽ coi đây là một cơ hội", John Bolton, cựu cố vấn an ninh quốc gia của ông Trump, nhận xét.

Câu hỏi hóc búa là Nga sẽ đưa ra những đề xuất hay nhượng bộ gì tại hội nghị thượng đỉnh sắp tới. Mỹ từng cố gắng thiết lập thỏa thuận ngừng không kích toàn diện với cả Moskva và Kiev, song không thành công.

Khả năng về một lệnh ngừng bắn rộng hơn dường như rất xa vời. Nga đang đứng trước cơ hội đạt được những đột phá lớn trong chiến dịch tấn công mùa hè của mình, vì thế, họ không có lý do gì để ngừng bắn vào lúc này.

Theo Collinson, Tổng thống Putin có thể coi cuộc gặp với Tổng thống Trump là một cách để có thêm thời gian cho quân đội Nga kiểm soát thêm được nhiều khu vực chiến lược quan trọng hơn nữa ở miền đông Ukraine.

Một cách tiếp cận tiềm năng khác là lãnh đạo Nga sẽ đưa ra một số nhượng bộ nhỏ để Tổng thống Trump giảm bớt chú ý về vấn đề Ukraine, như lời hứa về đàm phán hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân nhằm củng cố di sản của ông chủ Nhà Trắng hay một số cơ hội hợp tác kinh tế khiến bản năng kinh doanh của ông Trump trỗi dậy.

Ukraine cũng cần được lắng nghe và nước này phải cảnh giác trước nguy cơ sau cuộc gặp, Tổng thống Trump sẽ quay lại với một kế hoạch hòa bình theo chiều hướng có lợi cho Nga, vốn đáp ứng yêu cầu của Moskva về lãnh thổ ở Ukraine, cũng như loại bỏ vĩnh viễn cơ hội gia nhập NATO của Kiev, giới phân tích lưu ý.

Tổng thống Zelensky hôm 6/8 đã truyền đi thông điệp cảnh giác tới Mỹ: "Điều then chốt là phải đảm bảo Nga không qua mặt bất kỳ ai về các chi tiết, kể cả chúng tôi lẫn Mỹ".

Vũ Hoàng (Theo CNN, AFP, Reuters)

---