Nhật Bản cảnh báo Việt Nam về nguy cơ mất việc làm do lệnh cấm xe máy xăng ở Hà Nội

Chính phủ Nhật Bản và một số nhà sản xuất hàng đầu của nước này đã cảnh báo Việt Nam rằng lệnh cấm xe máy chạy bằng xăng tại Hà Nội có thể dẫn đến tình trạng mất việc làm và gây gián đoạn cho một thị trường trị giá 4,6 tỷ USD, vốn do Honda (7267.T) chiếm lĩnh, theo các tài liệu được Reuters xem xét và thông tin từ bảy nguồn quen thuộc với vấn đề này.

Vào tháng 7, Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính đã ban hành chỉ thị cấm xe máy chạy bằng xăng đi vào trung tâm thủ đô từ giữa năm 2026, trong bối cảnh quốc gia đang nỗ lực giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí ở mức cao. Các biện pháp hạn chế rộng hơn dự kiến sẽ được áp dụng vào năm 2028 và lệnh cấm dự kiến sẽ lan rộng ra các khu vực khác trên cả nước.

Phản ứng từ Đại sứ quán Nhật Bản

Để phản hồi lại, Đại sứ quán Nhật Bản tại Hà Nội đã gửi thư tới các cơ quan chức năng Việt Nam, trong đó nêu rõ lệnh cấm đột ngột có thể "ảnh hưởng đến việc làm trong các ngành công nghiệp hỗ trợ" như các đại lý xe máy và nhà cung cấp phụ tùng, theo một tuyên bố từ Đại sứ quán tóm tắt nội dung thư. Đại sứ quán đã từ chối chia sẻ toàn bộ nội dung của bức thư, vốn được công khai lần đầu tiên.

Đại sứ quán cũng kêu gọi chính quyền Việt Nam xem xét một "lộ trình phù hợp" cho việc điện khí hóa, bao gồm một giai đoạn chuẩn bị và thực hiện quy định theo từng bước.

Đại sứ quán đã từ chối cho biết thời điểm bức thư được gửi, mặc dù một quan chức chính phủ Nhật Bản cho biết bức thư đã được chuyển giao vào tháng 9.

Thị trường xe hai bánh tại Việt Nam

Thị trường xe hai bánh của Việt Nam là một trong những thị trường lớn nhất thế giới - ước tính đạt 4,6 tỷ USD trong năm nay, theo công ty nghiên cứu thị trường Mordor Intelligence. Số lượng xe máy đăng ký vào năm ngoái đã gần bằng 80% dân số 100 triệu người của cả nước, cho thấy tỷ lệ sở hữu thuộc hàng cao nhất toàn cầu.

Các nhà sản xuất cảnh báo về nguy cơ phá sản

Hiệp hội thương mại chính của các nhà sản xuất xe máy nước ngoài tại Việt Nam, do Honda dẫn đầu và bao gồm cả Yamaha (7272.T) và Suzuki (7269.T), đã gửi thư riêng tới chính phủ vào tháng 7, cảnh báo rằng lệnh cấm có thể dẫn đến "gián đoạn sản xuất và nguy cơ phá sản" cho các công ty trong chuỗi cung ứng, theo một bản sao của bức thư được Reuters xem xét.

Các nhà sản xuất cho biết lệnh cấm có thể gây ra "tác động lan tỏa" đối với hàng trăm nghìn lao động và chỉ ra khả năng gián đoạn đối với gần 2.000 đại lý và khoảng 200 nhà cung cấp linh kiện.

Họ kêu gọi thực hiện một giai đoạn chuyển đổi "với thời gian chuẩn bị tối thiểu từ hai đến ba năm" để cho phép họ điều chỉnh dây chuyền sản xuất trong khi mạng lưới trạm sạc và tiêu chuẩn an toàn được mở rộng.

Theo ba nguồn tin quen thuộc với các cuộc thảo luận, các quan chức Việt Nam cho đến nay đã từ chối hành động theo các yêu cầu từ chính phủ và các nhà sản xuất Nhật Bản. Những người này, giống như những người khác đã nói chuyện với Reuters, yêu cầu giấu tên vì tính nhạy cảm của vấn đề.

Chính phủ Việt Nam đã không phản hồi yêu cầu bình luận.

Chính phủ đã cho biết lệnh cấm là cần thiết để giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí ở Hà Nội. Chính quyền tại Thành phố Hồ Chí Minh, đô thị lớn nhất Việt Nam, cũng đã báo hiệu kế hoạch hạn chế các phương tiện chạy bằng xăng.

Giải đáp những lo ngại về việc chuyển đổi sang điện, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nói với các giám đốc điều hành Nhật Bản vào tháng 8 rằng việc giảm phát thải là một vấn đề toàn cầu đòi hỏi nỗ lực chung "để lựa chọn giải pháp tối ưu nhất với lộ trình phù hợp", theo cổng thông tin trực tuyến của chính phủ.

Tại Việt Nam, Honda là đồng nghĩa với xe máy

Honda, công ty chiếm 80% thị phần xe hai bánh tại Việt Nam với 2,6 triệu xe bán ra trong năm ngoái, đã dẫn đầu các nỗ lực đề nghị cơ quan chức năng xem xét lại chỉ thị, theo ba trong số các nguồn tin đã tham dự hoặc được thông báo về các cuộc họp với chính phủ Việt Nam và các quan chức khác trong những tháng gần đây.

Trong các cuộc trao đổi riêng, một đại diện của Honda đã nêu khả năng công ty có thể xem xét thu hẹp quy mô sản xuất tại Việt Nam để phản ứng, theo một trong các nguồn tin.

Honda cho biết họ đang theo dõi chặt chẽ tình hình, nhưng không có kế hoạch đóng cửa nhà máy.

Nhà sản xuất Nhật Bản này có bốn nhà máy tại Việt Nam, nơi họ có vị thế áp đảo đến mức tên thương hiệu của họ đã trở thành từ đồng nghĩa với "xe máy" trong tiếng Việt.

Hầu hết các xe máy mà Honda bán tại Việt Nam và các quốc gia khác đều chạy bằng xăng. Tuy nhiên, họ cũng cung cấp các mẫu xe chạy bằng pin CUV e: và ICON e: tại đất nước này.

Doanh số bán hàng của Honda tại Việt Nam đã giảm gần 22% vào tháng 8 so với tháng 7, thời điểm lệnh cấm được công bố, trước khi phục hồi nhẹ vào tháng 9. Công ty ghi nhận mức giảm doanh số hai chữ số so với cùng kỳ năm trước trong tháng 8 và tháng 9.

Khi mảng kinh doanh ô tô của Honda bị ảnh hưởng bởi sự cạnh tranh gia tăng do xu hướng toàn cầu chuyển sang xe điện, họ đã trở nên phụ thuộc hơn vào mảng kinh doanh xe máy như một động lực lợi nhuận.

Ô tô và xe máy di chuyển trên một đại lộ được trang trí để chào đón Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 13 của Đảng Cộng sản Việt Nam tại Hà Nội, Việt Nam, ngày 25 tháng 1 năm 2021. REUTERS/Thanh Hue

Doanh số VinFast tăng trưởng mạnh mẽ

Trong khi đó, doanh số bán xe máy điện và xe đạp điện do công ty VinFast của Việt Nam (VFS.O) sản xuất đã tăng 55% lên gần 70.000 chiếc trong quý 2 năm 2025 so với quý đầu tiên.

Doanh số dự kiến sẽ tăng vọt sau lệnh cấm, theo một khảo sát người tiêu dùng được thực hiện vào tháng 9 bởi công ty nghiên cứu thị trường Asia Plus.

Các biện pháp môi trường được đề xuất cũng đã tác động đến doanh số bán xe ô tô chạy bằng xăng của Việt Nam, vốn giảm 18% vào tháng 9 so với năm trước đối với các thành viên VAMA, hiệp hội ngành công nghiệp ô tô lớn nhất cả nước, bao gồm nhiều thương hiệu Nhật Bản.

Tháng trước, VAMA cho biết họ không kỳ vọng tác động trực tiếp từ lệnh cấm xe máy nhưng thừa nhận rằng "một số khách hàng đang ngần ngại mua xe mới" sau các thông báo của chính phủ.

Theo dữ liệu từ VAMA, nhà sản xuất ô tô Nhật Bản Toyota (7203.T) là thị trường dẫn đầu với hơn một phần tư tổng doanh số bán xe vào tháng 9.

Nguyễn Cẩm Chi - © Báo TIN TỨC VIỆT ĐỨC

Theo REUTERS

---