Tài sản Nga bị phong tỏa: EC gia tăng sức ép lên Bỉ, muốn 'khơi thông' kế hoạch mới

Các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) đang xem xét một 'khoản vay bồi thường' - sử dụng tài sản Nga đang bị phong tỏa ở châu Âu để cung cấp cho Ukraine khoản vay 140 tỷ EUR. Các nhà lãnh đạo đã bày tỏ sự ủng hộ nhưng cũng thận trọng đối với kế hoạch này.

Khoảng 300 tỷ USD tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga đã bị Mỹ và các nước châu Âu đóng băng kể từ khi Nga xâm lược Ukraine vào tháng 2/2022. (Nguồn: Tylaz)

Vậy "khoản vay bồi thường" của châu Âu có khả thi? Và Nga sẽ phản ứng như thế nào?

Kế hoạch mới của châu Âu

"Khoản vay bồi thường" lần đầu tiên được Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen đưa ra vào giữa tháng 9/2025 và nhận được sự ủng hộ ngày càng tăng khi sự hỗ trợ tài chính của Mỹ dành cho Ukraine giảm sút.

Trong chiến dịch tranh cử Tổng thống năm 2024, ông Donald Trump đã hứa với cử tri rằng, ông sẽ ngừng cung cấp viện trợ tài chính và quân sự ở mức độ cao cho Ukraine.

Kể từ khi bắt đầu nhiệm kỳ vào tháng 1/2025, Tổng thống Trump đã tuyên bố rõ ràng, nền kinh tế lớn nhất thế giới sẽ đóng vai trò thứ yếu trong việc cung cấp hỗ trợ tài chính và đảm bảo an ninh cho quốc gia Đông Âu. Thay vào đó, châu Âu nên "lấp đầy khoảng trống" này.

Kế hoạch của châu Âu sẽ sử dụng tài sản của Nga bị đóng băng làm tài sản thế chấp cho khoản vay 140 tỷ EUR (tương đương 164,4 tỷ USD) cho Ukraine. Khoản vay này sẽ được bảo lãnh bởi ngân sách dài hạn tiếp theo của Liên minh châu Âu (EU) hoặc các quốc gia thành viên.

Bà von der Leyen nhấn mạnh: "Chúng ta cần một giải pháp mang tính cấu trúc hơn cho việc hỗ trợ quân sự. Đây là lý do tại sao tôi đề xuất ý tưởng về một khoản vay bồi thường dựa trên các tài sản bị Nga tịch thu. Chúng tôi sẽ củng cố ngành công nghiệp quốc phòng của mình bằng cách đảm bảo rằng một phần khoản vay được sử dụng cho việc mua vũ khí tại châu Âu".

Khoảng 300 tỷ USD tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga đã bị Mỹ và các nước châu Âu đóng băng kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine vào tháng 2/2022.

Trong đó, 246,9 tỷ USD được nắm giữ tại châu Âu. 217 tỷ USD do Euroclear, một công ty thị trường vốn có trụ sở tại Bỉ, nắm giữ.

Một số quốc gia đang do dự

Theo luật pháp quốc tế, tài sản của một quốc gia có chủ quyền không thể bị tịch thu một cách dễ dàng. Do đó, việc cho Kiev vay số tiền này sẽ là hành vi vi phạm chủ quyền của Moscow.

Ông Luke Moffett từ Đại học Queen's Belfast ở Bắc Ireland nhận định: "Thách thức chính là việc tịch thu tài sản của một quốc gia chỉ được coi là biện pháp tạm thời và có thể đảo ngược khi Nga tuân thủ luật pháp quốc tế.

Nói cách khác, EU không thể bán hoặc tịch thu vĩnh viễn tài sản của Nga vì điều này sẽ vi phạm luật pháp quốc tế và khiến tài sản của khối 27 thành viên tại xứ bạch dương phải chịu các biện pháp tương tự".

Vì phần lớn tài sản được nắm giữ tại Bỉ nên quốc gia này đã yêu cầu kế hoạch được bổ sung chi tiết trong trường hợp cần trả lại tài sản cho Nga.

Thủ tướng Bỉ Bart De Wever nói với các phóng viên rằng: "Tôi đã giải thích với các đồng nghiệp của mình rằng tôi muốn có chữ ký của họ với nội dung: Tất cả chúng ta sẽ phải chịu trách nhiệm nếu có sự cố xảy ra".

Đáp lại, bà von der Leyen cho rằng, rõ ràng Bỉ không thể là quốc gia thành viên duy nhất gánh chịu rủi ro. Rủi ro này phải được chuyển giao cho nhiều quốc gia.

Bên cạnh ông De Wever, các nhà lãnh đạo châu Âu khác cũng bày tỏ sự do dự hoặc yêu cầu các nhà lãnh đạo khác thảo luận thêm về kế hoạch trước khi đồng ý.

Thủ tướng Hà Lan Dick Schoof cho biết, đề xuất này cần được cân nhắc rất cẩn thận, vì có thể phát sinh những rủi ro về mặt pháp lý và tài chính.

Trong khi đó, Thủ tướng Luxembourg Luc Frieden nhấn mạnh: "Tôi nghĩ đó là một câu hỏi pháp lý khó trả lời. Bạn không thể dễ dàng tiếp quản tài sản thuộc về một quốc gia khác".

EC dự kiến sẽ hoàn tất cơ chế “khoản vay bồi thường” vào tháng 12 tới, trong đó khoản thanh toán đầu tiên có thể được thực hiện vào quý II/2026. (Nguồn: Newsweek)

Liệu kế hoạch này có thể được thực hiện không?

Các chuyên gia cho biết các nhà lãnh đạo châu Âu có thể sẽ phải tìm cách để thực hiện kế hoạch này khi triển vọng viện trợ thêm của nền kinh tế lớn nhất thế giới cho Ukraine đang dần cạn kiệt.

Ông Timothy Ash, Cộng tác viên của chương trình Nga và Âu Á tại Chatham House nhận thấy, nếu Mỹ dừng viện trợ, châu Âu sẽ phải cung cấp cho Ukraine khoảng 100 tỷ USD mỗi năm.

Để "khoản vay bồi thường" được thực hiện suôn sẻ, theo Financial Times, EC đã gia tăng sức ép lên Bỉ và Euroclear, yêu cầu cho phép sử dụng phần lợi nhuận phát sinh từ khối tài sản của Nga bị phong tỏa để cung cấp nguồn vay hỗ trợ cho Ukraine.

Một nguồn tin ngoại giao tiết lộ rằng, “sự kiên nhẫn với các quan chức Bỉ đang cạn kiệt”, đồng thời nhận định Brussels có thể sớm chấp thuận đề xuất sử dụng tài sản của Nga, bất chấp những lo ngại về cơ sở pháp lý.

Một số quan chức cấp cao của EU cũng cho rằng mức độ rủi ro hiện nay “khá hạn chế” và “có thể kiểm soát được”.

EC dự kiến sẽ hoàn tất cơ chế “khoản vay bồi thường” vào tháng 12 tới, trong đó khoản thanh toán đầu tiên có thể được thực hiện vào quý II/2026. Mục tiêu của kế hoạch là huy động lợi nhuận phát sinh từ tài sản Nga bị phong tỏa nhằm cung cấp tài chính cho Ukraine mà không cần tịch thu trực tiếp nguồn vốn gốc.

---